Куфр амалларини зоҳиран қилиш жоиз бўлган ҳолатлар
Учинчи ҳолат: КАТТАРОҚ ВА АШАДДИЙРОҚ КУФРНИ ДАФЪ ҚИЛИШ ВА ЙЎҚОТИШ МАҚСАДИДА КУФРНИ ИЗҲОР ҚИЛИШЛИК.
Бу қачонки, банда икки куфр амали ўртасида ихтиёрли бўлиб, иккаласидан бирини қилишлиги мажбур бўлган ҳолатларда юз беради. Бундай ҳолатларда куфр ва зарар жиҳатдан оғирроғини дафъ қилиш учун, куфр ва зарар жиҳатдан енгилроғини қилишни шариъат тақозо қилади[1].
Бунинг сурати, қачонки уммат муғаллаз куфр соҳиби бўлган тоғутга мубтало бўлганида ва унинг кулфату-фитналари шаҳарлар ва бандалар устида тобора шиддатли бўлган вақтда муҳаққақ юзага чиқади. Ва бунинг сурати ўша тоғутни бутунлай йўқ қилишнинг ва бандалар унинг ёмонлидан қутулишнинг имкони бўлмаган, магарам бу тоғут аскарлари сафига шўнғимоқ ва уни ўлдиришга имкон топилгунча ўзни унинг жангчиси ёки аъёнларидай қилиб кўрсатмоқ билангина бунга имкон топиш мумкин бўлган вақтда муҳаққақ юзага чиқади.
Биз бу масъалани аниқ, охирига етилган ва уни изоҳлаш учун баҳс ва тортишувлар шарт эмас, хусусан, исломий фиқҳнинг майда жузъларигача эҳтиёж сезадиган жиҳодий жамоалар учун бу масъала жуда тушунарли деб ҳисоблаган эдик. Жиҳодий жамоалар ҳозирги кунда замонавий жоҳилиятни қўлларида бор қувват ва воситалар билан ҳимоя қилаётган куфр ва худосизлик намояндалари зиддига қарши туришдаги улкан фронт амалиётларида фойдаланиш учун бу масъалада етарлича тушунчага эга бўлишлари керакдир. Ва биз кўпроқ жиҳодий жамоалар учун бу масъалада изоҳга ҳожат йўқ деб ўйлаган эдик.
Бироқ, синчиклаб кузатиш ва таъаммул билан шу нарсага гувоҳ бўлдикки, жуда кўп биродарлар учун бу масъала тортишув ва ихтилофлар манбаи экан.
Уларнинг баъзилари «куфрнинг изҳори тадқиқотимизнинг биринчи қисмида баён қилинган бевосита икроҳ шароитидагина жоиз» деган ўй билан масъалага тан бергилари келмайди. Шунинг учун ушбу масъала баҳсини тафсилий ва тадқиқий жиҳатдан ёритишни лозим топдик. Аллоҳ таъологина ёрдам сўрашга лойиқ Зот, ёлғиз Унинг Ўзидан тавфиқ ва тўғрилик илҳом қилишини сўраймиз.!
Бас, айтамизки, агар Умматни золимларнинг ёмонлиги ва муғаллаз куфридан қутқариш учун тоғут, яъни куфр ва зулм пешволарининг каттасини йўқотишликка зарурат туғилса, ўша ният ва мақсадни дилга қаттиқ тугган ҳолда унинг армияси ва аскарлари сафига қўшилиш, ҳамда ўзни худди унинг малайлари сингари намойиш этишликда хараж йўқдир. Бу фикр қуйидаги сабаблар ва далилларга мувофиқ:
Биринчи: Ушбу ижозатнинг шаръий баёнига далиллардан бири, имом Бухорийнинг Жобир ибн Абдуллоҳдан ривоят қилган саҳиҳ ҳадисидир. Унинг маъноси: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) айтдилар:
من لكعب بن الاشرف؟فانه قد آذى الله و رسوله
«Каъб ибн Ашраф(ни ўлдириш)га ким талабгор? Бас, албатта у Аллоҳ ва Росулига кўп азият етказди.» Шунда Муҳаммад ибн Маслама ўрнидан турди ва деди:
يا رسول الله أتحب أن أقتله؟
«Эй, Аллоҳнинг Росули, уни ўлдиришимни хуш кўрасизми?» Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар:
نعم «Ҳа».
Муҳаммад ибн Маслама деди:
أذن لى أن أقول شيئا
«Бас, менга бир нарсани унга гапиришимга изн беринг» Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар:
قل
«Майли гапиравер». Шундан кейин Муҳаммад ибн Маслама Аллоҳнинг душмани Каъб ибн Ашрафнинг ҳузурига борди ва деди:
وانى قد أتيتك أستسلفك عنانا ان هذا الرجل قد سألنا صدقة و انه قد
«Анави одам биздан садақа сўрайвериб роса қийнаб юборди, шунинг учун сендан қарз сўраб келдим.» Каъб айтди :
و أيضاً و الله لتملّنه
«Бу ҳали ҳолва, Аллоҳга қасамки, ҳали у бундан бадтар кунларни бошларингга солади». Муҳаммад ибн Маслама деди:
إنا قد اتبعناه فلا نحب أن ندعهُ, ننظر إلى أى شىءٍ يصير أمره ,و قد أردنا أن تسلفنا وسقاً أو وسقين
«Биз унга эргашишга эргашиб қўйдик, энди уни тарк этмоқчи эмасмиз, кўрайликчи, ишнинг натижаси қанақа бўларкан?! Бизга бир ёки икки туя юк қарз беришингни истардик.» Ҳадис шу йўсинда охиригача давом этади, охирида: Муҳаммад ибн Маслама шу тариқа уни чалғита бошлади ва пайт пойлаб:
دونكم
«Мана сенларга!» деб ҳамла қилди ва уни ўлдирди. Сўнгра пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳузурларига келди ва уни воқеадан бохабар этди.
Ибн Ҳажар айтади[2]: Воқидийнинг ривоятида:
سألنا صدقة , و نحن لا نجد ما نأكل
«Ейишга нарса тополмаяпмизу, у биздан садақа сўраяпти, — деди. Шунда Каъб Абу Ноиладан сўради:
أخبرنى ما فى نفسك , ما الذى تريدون فى أمره
–Гапир-чи, ичингда нима бор, унинг иши бўйича нимани хоҳлайсизлар? Абу Ноила деди:خذلانه والتخلى عنه Унинг мағлубиятини ва ундан халос бўлишни…
Каъб айтди:
سررتنى
Мени хурсанд қилдинг!»
Айтамиз-ки, албатта шаксиз, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг саҳобалари ва Аллоҳнинг душмани бўлмиш яҳудий Каъб ибн Ашраф ўртасида айланган бу сўзлар, изҳори ва талаффузи оддий шароитларда мумкин бўлмаган очиқ куфрона сўзлардир. Саҳобаларга бу куфрона сўзлар изҳорини мубоҳ қилган нарса бу Аллоҳга ва Росулига қаттиқ азият етказаётган тоғутни йўқотиш ниятидир. Бу ҳадисда куфрнинг ташқи кўринишлари бир неча жиҳатдан равшан бўлади:
Булардан бири, Муҳаммад ибн Масламанинг қуйидаги сўзлари:
سألنا صدقة , و نحن لا نجد ما نأكل
«Ейишга нарса тополмаган ҳолимизда у биздан садақа сўраяпти» , бунинг мазмуни Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)ни жабр ва зулмга нисбатлашликдир. Гўёки, ейишга нарса тополмаётган одамлардан у киши садақа тўлашни талаб қилган, ва бу сўз шак-шубҳасиз куфрдир.
Яна бири: و انه قد عنانا «…у бизни роса қийнаб юборди», яъни, «садақа сўраши билан бизни у роса қийнаб юборди, биз эса садақа қилишимиз учун нарса тополмаяпмиз.» Бу—гапнинг сиёқидан тушуниладиган нарсадир ва бу сўз Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)дан ва у кишига Робб таъоло томонидан келган нарсадан рози эмаслик ва шикоятни ўз ичига олгани учун шаксиз куфрдир. Бу сўзнинг куфр эканлигини тушуниш учун, бу сўзнинг Каъбни нима дейишга жалб қилганини фаҳмлаш кифоядир, яъни Каъб бу сўздан кейин айтдики:
و أيضاً و الله لتملّنه
«Бу ҳали холва, Аллоҳга қасамки, ҳали у бундан бадтар кунларни бошларингга солади». Яъни ҳали шундай кунлар келадики, унда сизлар пайғамбарларинг ва унинг даъватидан, бу зулми сабабидан ва сизларнинг садақа қилишга нарсаларинг йўқ бўла туриб сизлардан садақа талаб қилиши сабабидан анча зерикасизлар ва жонларингга тегади .
Булардан яна бири, Муҳаммад ибн Масламанинг қуйидаги сўзлари:
إنا قد اتبعناه فلا نحب أن ندعهُ, ننظر إلى أى شىءٍ يصير أمره
«Биз унга эргашишга эргашиб қўйдик, энди уни тарк этмоқчи эмасмиз, кўрайликчи, ишнинг натижаси қанақа бўларкан?!» Яъни «у билан бирга туришимиз унинг ишининг оқибатига қараб ҳал бўлади. Бас агар оқибатда ютуқ уники бўлса, биз у билан бирга бўламиз ва шу сабабдан бизга ҳам яхшилик етади, агар оқибатда ютуқ бошқаларники бўлса, уни тарк этамиз ва ундан шу йўла халос бўламиз. Биз унинг иши қай тарафга қараб ўзгаришини кутиб турибмиз.»
Ҳеч шаксиз бу сўзлар куфрдир.
Булардан яна бири Абу Ноиланинг сўзлари:
(У Муҳаммад ибн Маслама билан ушбу топшириқда бирга эди)
نريد خذلانه والتخلى عنه
«Унинг мағлубиятини ва ундан халос бўлишни хоҳлаймиз.» Ҳеч шубҳасиз бу турланмайдиган ва изоҳ талаб қилмайдиган очиқ куфрдир. Агар бу сўз табиий шароитда айтилганида албатта соҳиби кофир бўлиб қолган бўларди.
Аллоҳ ва Росулининг душмани Каъбнинг сўзларига эътибор қилинг:
«لتملّنه. و سررتنى»
«Ундан безор бўласизлар» ва «Мени хурсанд қилдинг».
Бу очиқдан-очиқ Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг устидан кулиш ва у кишидан норозиликдир. Шу билан бирга саҳобалар уни инкор қилмадилар ва у билан бирга то унинг устидан амалиётни бажаришга имкон топгунларига қадар бирга ўтирдилар. Ҳолбуки, диннинг устидан кулиш ва куфр мажлисларида инкорсиз, икроҳсиз ва уни тарк этмасдан ўтиришлик бу –катта куфрдир, шундай бўлса ҳам саҳобалар саркаш Каъб ибн Ашраф(унга Аллоҳнинг лаънати бўлсин!)нинг тимсолида мужассамлашган катта куфрни йўқ қилишликка имкон топишлик учун буни қилдилар.
Бу сўзларнинг куфр эканлигига яна бир далил, ушбу саҳоба(р.а.)ларнинг Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)дан бир каломни айтишга изн сўрашларидир.
أذن لى أن أقول شيئا
«Бас, менга бир нарсани унга гапиришимга изн беринг»
Яъни, у шундай бир каломки, уни айтиш табиий ҳолатларда жоиз бўлмаган, ёмонлаш ва ҳақоратлашни англатадиган каломдир. Акс ҳолда у мубоҳ калом бўладиган бўлса изн сўрашликка ҳожат бўлмасди.
Ибн Ҳажар ҳам буни шунга ўхшаш маънода изоҳлайди:
أذن لى أن أقول شيئا
«Бас, менга бир нарсани унга гапиришимга изн беринг» Гўё у ҳийла ишлатишга изн сўради. Ибн Ҳажар шу сабабдан ўзининг الفتح китобида ҳийла борасидаги «الكذب فى الحرب» «Урушда алдов» бобини тасниф этган.
Икриманинг ривоятида:
وأذن لنا أن نصيب منك فيطمئن لنا
«Сенга теккизиб гапиришимизга изн бер, натижада биздан хотиржам бўладилар»
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар:
قولوا ما شئتم!
«Хоҳлаганларингни гапиринглар!»
Ибн Кассир البداية و النهاية 8 китобида зикр қилган Мусо ва Абу Исҳоқларнинг ривоятида қуйидагилар бор: …«Муҳаммад ибн Маслама у ердан қайтиб келди ва уч кун ҳеч нарса емай ва ичмай юрди, магарам бир нарсани кўп ўйлаб ўзини ўзи еб юрди. Унинг бу иши Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га етказилганда уни чақиртирдилар ва сўрадилар:
لم تركت الطعام والشراب؟
«Ейиш ва ичишни нега тарк қилдинг?» Муҳаммад ибн Маслама дедилар:
يا رسول الله قلت لك قولاً لا أدرى هل أفى لك به أم لا
«Эй, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) сен ҳақингда шундай бир гапни гапирдим-ки, бу билан сенга вафо қила олдимми йўқми билмай қолдим».
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар:
إنما عليكم الجهد
«Сенинг вазифанг фақат ҳаракат қилиш холос!» Муҳаммад ибн Маслама дедилар:
يا رسول الله إنه لا بد لنا أن نقول.
«Эй, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) уни айтмасак бўлмасди.»
Расулуллоҳ дедилар:
فقولوا ما بدا لكم فأ نتم فى حلٍّ من ذلك.!
«Сизларга лозим бўлиб кўринган нарсани айтаверинглар , бас сизларга бу ҳалол( Яъни сизларнинг бунга алоқаларингиз йўқ).»
Шайбоний Сияр(1/189) китобида айтади:
فأئذن لنا فلنقل , فإنه لا بد لنا منه
«Бизга рухсат бер, бас биз бу билан ўзимизга лозим бўлган нарсани айтайлик!» Яъни сени гўёки ҳақорат қилаётгандек бўлиб, унга қарши ҳаракатда, уни алдайлик.
Айтамизки, ушбу ҳадис, ўзининг умумийлиги билан ва уламолар тушунтирганларидек, масъаладаги кучли ҳужжатдир. Гарчи, юқорида зикр этилган хулосанинг асосларидан бирини рад қилиш мумкин бўлса ҳам, хулосанинг жами асосларини рад қилиш мумкин эмас. Аллоҳ таъоло билгувчироқдир!
Яна бир бошқа далил, бу туғёнкор Холид ибн Суфён Ҳузалийнинг ўлдирилиши ҳақидаги қиссадир. У Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га Мадинада ҳужум қилиш учун қўшин тўплаётган эди, ва ҳадис Аҳмад (р) ва бошқалар ривоят қилганидек охиригача Абдуллоҳ ибн Унайс ҳақидадир. У киши (р.а) айтдилар: «Мени Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) чақирдилар ва дедилар:
إنه قد بلغنى أن خالد بن سفيان الهذلى يجمع لى الناس ليغزونى فائته فاقتله , — و فى رواية: من لسفيان الهذلى يهجونى و يشتمنى يؤذينى
«Дарҳақиқат менга шу нарса етказилдики Холид ибн Суфён Ҳузалий менга қарши ҳужум қилиш учун одам тўплаётган экан, бас сен бориб, уни ўлдириб келгин!»
—бошқа бир ривоятда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Мени ҳажв қилаётган, мени ҳақорат қилаётган ва менга азият етказаётган Холид ибн Суфён Ҳузалийни ўлдиришга талабгор борми?»
—Абдуллоҳ ибн Унайс(р.а.) айтадилар:
يا رسول الله انعته لى حتى أعرفه
«Эй, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) уни мен танишим учун тасвирлаб беринг». Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар:
إذا رأيته وجدت له قشعريرة
«Уни кўрган заҳотинг сени титроқ босади.»
Абдуллоҳ ибн Унайс(р.а.) айтадилар:
«Қиличимни белимга боғлаган ҳолда чиқиб кетдим ва унга Урана водийсида ниманидир қидириб кетаётган ҳолида йўлиқдим. Аср номозининг вақти эди. Уни кўрганимда мени Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) васф қилган қалтироқ тутди. У турган томонга яқин бора бошладим ва у билан анча вақт овора бўлиб қолишидан қўрқиб, сажда ва рукуъни бошим билан имо-ишора қилиб асрни адо қилдим.
Унинг олдига етиб келганимда, у деди:
من الرجل؟
«Кимсан?» Мен айтдим:
رجل سمع بك و بجمعك لهذاالرجل فجاءك فى ذلك
«Сени бу одам (Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га қарши қўшин тўплаётганингни эшитгандим, сенинг ҳузурингга шу қўшинга қўшилиш хусусида келдим.»
У деди:
أجل أنا فى ذلك
«Ҳа шунақа, мен одам тўплаяпман.» Абдуллоҳ ибн Унайс(р.а.) айтадилар: «У билан бир қанча вақт (унинг ишончини қозониш учун) юрдим. Қилич билан ҳамла қилишга имкон топишим билан уни ўлдирдим ва тахтини устига тўнтариб, унинг ҳузуридан чиқиб кетдим.
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг ҳузурларига келганимда у киши мени кўрдилар ва дедилар:
أفلح الوجه
«Бу юз нажот топди!» Мен дедим:
قتلته يا رسول الله
«Уни ўлдирдим эй, Расулуллоҳ».
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам):
صدقت
«Рост айтдинг» дедилар ва сўнгра туриб мен билан бирга уйларига кирдилар ва менга бир асони бердилар ва дедилар:
أمسك هذه عندك يا عبد الله بن أنيس آية بينى و بينك يوم القيامة ,
إن أقل الناس المتخصرون يومئذٍٍ
«Буни ўзинг билан бирга олиб юр, эй, Абдуллоҳ ибн Унайс, қиёмат кунида иккаламиз ўртамизда аломат бўлади. Албатта у кунда жуда кам одамлар асога эга бўладилар.» Айтишадики, шундан кейин Абдуллоҳ ибн Унайс то унга ўлим етгунча асони ҳамиша қиличи билан бирга олиб юрди, ўлгач эса кафанига қўшиб ўралди, сўнгра бирга дафн қилинди.»[3]
Бас унинг ушбу сўзини таъаммул қилинг:
رجل سمع بك و بجمعك لهذاالرجل فجاءك فى ذلك
«Сени бу одам(Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам))га қарши қўшин тўплаётганингни эшитгандим, сенинг ҳузурингга шу қўшинга қўшилиш хусусида келдим», яъни, «Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га қарши урушингда сени қувватлаш ва сонингни кўпайтириш учун келдим», бу нарса шаксиз куфрий лафздир, ва агар бу одатий ҳолда айтилганда, яъни бу тоғутни йўқотиш заруратисиз айтилганида куфри акбар бўларди.
Сўнг яна таъаммул қилинг, агар бу тоғут ўз майлига ташлаб қўйилганда, эндигина ўсиб ривожланиб келаётган, «бешик»даги исломий даъват қандай куйларга тушиши мумкин бўларди?!
Яна шунга ўхшаш далиллардан бири: Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Аҳзоб кунида мушрикларни ҳийла билан саросимага туширишни Нуъайм ибн Масъудга вазифа қилиб топширдилар. Нуъайм ибн Масъуд (р.а.) мушриклар амири Суфён ибн Ҳарб ва унинг ёнидагиларга айтган сўзлар ичида қуйидагилар бор эди:
قد عرفتم ودى لكم , و فرقى محمداً , وإنه قد بلغنى أمر قد رأيت علىَ حقاً أن أبلغكموه نصحاً لكم فاكتموه عنى .
«Батаҳқиқ сизларга бўлган муҳаббатимни ва Муҳаммадга нафратимни биласизлар, менга шундай бир ишнинг хабари етдики, уни сизларга холис насиҳат сифатида етказишни ўзимга қарз деб билдим, бас уни етказганимни пинҳон тутинглар[4].»
Агар ушбу: «Батаҳқиқ сизларга бўлган муҳаббатимни ва Муҳаммадга нафратимни биласизлар» деган сўзлар куфрни ифодаламайди дейилса, айтамизки: Албатта куфр, ва Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га нисбатан истеҳзо, таъна ва ҳарб мажлисларида инкор қилмасдан ёки у ердан туриб кетмасдан ўтиришнинг ўзигина етарли куфр ҳисобланади, зеро Аллоҳ таъоло айтадики:
140. Аллоҳ сизларга Китобда: «Аллоҳнинг оятлари инкор этилаётгани ва мазах қилинаётганини эшитсангиз, то бошқа гапга ўтмагунларича, улар билан бирга ўтирмангиз!»- деб, (оят) нозил қилган эди. Албатта, сизлар унда (бирга ўтирганда), улар билан тенгсиз. Албатта, Аллоҳ барча кофирлар ва мунофиқ- ларни жаҳаннамга жам қилувчидир. (Нисо, 140)
Яъни, «уларнинг гапини рад қилмасдан улар билан бирга ўтирсангизлар сизлар куфрда улар билан тенгсизлар.»
Бас, унда қандай қилиб улуғ саҳоба (р.а.) юқорида зикр қилинган ҳолатда Расулуллоҳни инкор қилинаётган ва у кишига қарши ҳарб машварат қилинаётган мажлисда иштирок этдилар. Бу ахир шак-шубҳасиз очиқ куфр-ку!
Албатта буларнинг ҳаммасини оқлайдиган нарса бу— саҳоба Нуъайм ибн Масъуд (р.а.)нинг нияти, яъни мушрикларни мусулмонлардан саросималантириш, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ва исломий даъватга раҳна солиш учун ўзаро битим тузишган ҳизблар ўртасида ишончсизлик ва низо чиқаришлик мақсадидир. Ва бу улуғ вазифа ўз олдидаги нарсаларни ва саҳоба (р.а.) ҳақида юқорида зикри ўтган ўринсиз изоҳларни аҳамиятсиз нарсалар эканлигини англатади.
Шайбоний Сияр китобида айтади[5]: «Агар мусулмон киши омонлик бўлмаган дорул-ҳарбга кирганда уни мушриклар ушлаб олишса ва уларга: Мен сизларданман; ёки сизлар билан бирга мусулмонларга қарши уришиш учун келдим, деса ва шундан кейин улардан хоҳлаганини ўлдирса ва хоҳлаганича молини олса бунинг зарари йўқ.»
Сўнгра икки тоғутнинг қиссасини, яъни Холид ибн Суфён ва Каъб ибн Ашрафларнинг қиссаларини далил қилиб келтиради.
Айтамизки: «Мен сизларданман; ёки сизлар билан бирга мусулмонларга қарши уришиш учун келдим» деган сўз куфрдир ва бу сўзни айтиш Шайбонийнинг ҳузурида мушриклардан хоҳлаган биронтасини ўлдириш нуқтаи-назаридан рухсат ҳисобланилган. Агар рухсат майдони шу даражада экан, бу сўзни мусулмонларга нисбатан азияти, туғёни ва куфри шиддатли бўлган тоғутни йўқ қилишлик нуқтаи-назаридан жоизлиги янада ортиқроқ ва увлороқ эмасми?!
Иккинчи: Албатта бутун шаръий қоидалар зарарни дафъ қилиш, икки зарардан енгилроғини қилиб зарар жиҳатдан устунроғини дафъ қилиш принципларига асосан бино қилинган. Бу диннинг барча масъалаларини ўз ичига олади; бу масъалалардан биринчи ва иккинчи даражалиларини ва шу жумладан бизнинг баҳсимизни ўз ичига олган масъалани ҳам.
Бунинг сурати: Банда икки куфр ўртасида ихтиёрли бўлиб, бирини қилиши лозим бўлган ва бирини дафъ қилиш учун бошқа бирини қилиш лозим бўлган ҳолатдир. Бас бу вақтда фиқҳ, нақл ва ақл, буларнинг ҳар бири айтадики: Куфр жиҳатдан каттароғига ва ғализроғига боққин ва куфри енгилроғи билан уни дафъ қил ва томирини қурит, худди баҳсимизда ўтгани сингари; Бас, ТОҒУТ умматнинг кўкрагига ва қадриятларига — куфр, қотиллик ва жиноятнинг ҳамма кўринишларини ишга солиб чанг солмоқда. Ва у бу билан ҳеч қандай шак-шубҳасиз муғаллаз-мураккаб куфр вакили, яъни куфри акбар вакили сифатида намоён бўлади. Сўнгра очиқ-ойдин равшан бўладики сизга уни йўқотишга йўл йўқ, магарам фақат мужаррад куфрнинг баъзи кўринишларини қилиш йўли билан уни кутилмаганда ҳужум қилиб ўлдириш орқали йўқотиш мумкин бўлади. Худди икки тоғут, Каъб ибн Ашраф ва Холид ибн Суфённинг кутилмаганда ҳужум қилиш билан қатл қилинишининг қиссасида ворид бўлганидек. Буни қиласиз, иншаАллоҳ ва бунда ҳеч қандай хараж йўқдир. (Аксинча бу сизнинг устингиздаги вожибдир, буни агар мусулмонлардан ҳеч ким қилмаса, ўша диёр мусулмонларининг ҳаммаси гуноҳкор бўлиши мумкин.)
Бас, агар баъзи шошқалоқларнинг мутакаббирлиги қўзиб: Бунинг маъноси куфрнинг баъзи суратларини мубоҳ қилиб олиш-ку! –десалар, айтамиз: Бас, агар бу айтган гапларимиз ва келтирган далилларимиз сени қаноатлантирмаса, яъни умуман айтганда бу нарсалар бўлмаса, сен уммат учун куфри ва хатари жиҳатдан ундан ҳам ғализроқ бўлган куфрга риоя қилишлигингга, уни ўз ҳолича қолдиришлигингга ва унга сукут сақлаб яшашингга тўғри келади.!!
Бас, қара иккаласидан қай бири дининг ва охиратинг учун хавфсизроқ ва қониқарлироқ?!!
Агар(баъзилардан зикр қилингани каби): «Албатта куфрни мубоҳ қиладиган нарса фақат заруратдир, чунки ман қилинганлар фақат зарурат туфайлигина жоиз бўлади, тоғутни кеткизиш эса зарурат эмас, балки эҳтиёждир» – дейилса, айтамизки: Аллоҳнинг шариъатига амал қилишликдан тўсадиган, куфр, фисқу—фужур ва диндан норизоликнинг ақалли биронтагина навини қўйиб туриш у ёқда турсин, магарам тобора кундан кунга ундан ҳам бадтарроқ ва улуши зиёдроғини ушбу уммат устида жорий қилишга қаттиқ ва ўта дақиқ ҳаракат қилаётган, ҳамда тавҳид ва унинг тарафдорларига қарши маккорона, хоинона ва беаёв урушлар очиб, бу билан ислом халқларини ҳалок этаётган, ёки бўлмаса ҳар—хил сиёсий ўйинлар билан ёмон азоб, ор-номусларининг топталиши, хорлик ва қашшоқликни умматнинг бошига солаётган ушбу ТОҒУТни йўқотиш ва унинг юқорида саналган маразликларидан умматни қутқариш наҳотки оддий кир ювиш машинаси ёки музлатгичга эга бўлиш сингари эҳтиёжлар навидан бўлса!!? Наҳотки!?
Агар бу Тоғут ва унга ўхшашларни йўқ қилиш эҳтиёжлардан бўладиган бўлса ва зарурат ҳисобланмаса, унда сизнинг наздингизда нима зарурат ҳисобланади, эй, «фуқаҳолар»?!
Бу— очиқчасига мен илоҳман дейишликка «ийманаётган» бўлсалар ҳам, лекин аслида илоҳлик хусусиятларига интилаётган ва Аллоҳга бандалик қилиш ўрнига иблисга бандалик қилаётган тоғутларни, замонавий «фиръавнлар»ни ёки юмшоқроқ қилиб айтадиган бўлсак шайтоннинг малайларини йўқ қилиш сизларнинг наздингизда зарурат даражасигача чиқмас экан, шак—шубҳасиз сизнинг ҳузурингизда исми зарурат бўлган нарсанинг ўзи мавжуд эмас!!!
Маълумки, албатта ДИН – Нуҳ алайҳиссаломдан то пайғамбаримиз Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)гача – икки буюк рукн устига қойим бўлгандир: Биринчиси, Тоғутни инкор қилиш, уни йўқ қилиш, илдизини қуритиш ва ундан нафратланиш бўлса, иккинчи рукн, мутлақ бандалик, қуллик, яъни ибодатни Аллоҳ учунгина татбиқ қилишликдир. Ва бу бутун борлиқ унинг учунгина яратилган— ЛАА ИЛААҲА ИЛЛАЛЛОҲ— нинг маъносидир. Ва у бирон мақсад ва ғоялар ундан устун бўла олмайдиган буюк ғоядир. Унинг йўлида ҳар қанақанги ғоя ва мақсадлар, ўз ичига олган маслак ва воситалари билан бир қаторда ўз қиймати ва ҳукмини йўқотади, яъни рухсатга айланади.
Эй, фуқаҳолар, сизнинг наздингизда дин ва тавҳиднинг икки рукнидан бири зарурат даражасига чиқмайдиган эҳтиёжлар жумласиданми?
Учинчи: Агар – саҳоба Абдуллоҳ ибн Масъуд (р.а.) айтганларидек – инсонга ундан бир ёки икки қамчи зарбасини дафъ қилиш учун «бир калом»ни айтмоқлиги жоиз бўладиган бўлса, қандай қилиб ундан ва умматдан хунрезлик, қатл, хорлик, мажбурлаш ва муғаллаз куфрнинг барча турлари ва навларини дафъ қилишга сабаб бўладиган «калом»ни айтишлик жоиз бўлмасин?! Ва агар бир ёки икки қамчи зарбини дафъ қилиш, ман қилинган нарсаларни мубоҳ қиладиган зарурат деб эътиборга олинадиган бўлса, қандай қилиб мусулмонлар ва уларнинг болалари-ю аёллари устидан ўтказаётган тоғутнинг оммавий қирғин ва хунрезликларини дафъ қилиш, ман қилинган нарсаларни мубоҳ қилишга арзийдиган заруратлардан бўлиб ҳисобланмасин?!!
Тўртинчи: Уммат мужоҳидларининг буюклари юрган бу йўл Муҳаммад ибн Маслама, Нуъайм ибн Масъуд, Абу Ноила ва Абдуллоҳ ибн Унайсдек буюк саҳобалар бошлаб берган йўлдир. Ва яна бу йўл, то кўзбўямачи Убайдийлар тимсолида мужассамлашган куфрни йўқотишга ва давлатни бутунлай исломий мужоҳид суннийлар давлатига айлантиришга имкон туғилгунга қадар Фотимий-Убайдийлар куфр давлатида вазир лавозимида ишлашликни ўзига зарурат деб билган Салоҳиддин Аййубийдек зотлар ҳам жасорат билан ўтган буюк йўлдир. Жасур Холид Исломбулий ва унинг сафдошлари ҳам худди мана шу йўлдан юрган ҳолда умматни хоин ҳукмронларнинг зулми ва куфридан халос қилдилар. Бас, юқорида биз асосий қисмини тақдим қилган сўзларга хилоф бўлган сўзлар ушбу жасорат намуналари ва бошқаларни ўзлари билмаган ҳолда куфрга ҳукм қилиб қўядилар. Аллоҳ сақласин!
Ушбу ҳолатга таалуқли муҳим эслатма ва қоидалар. (Эсда сақланг!)
- 1. Куфрни изҳор қилиш, фақат бу куфрдан кўра каттароқ ва ғализроқ бўлган бошқа куфрни йўқотиш зарурати учунгина жоиз бўлади, ҳамда жинояткор ва туғёнкор золимлар ва уларнинг куфрини йўқотишлик зарурати учун. Куфрни изҳор қилиш унга ўхшаш ёки ундан бошқа куфрни йўқотиш учун, ёхуд, бир сўз ёки бир амал билангина бўлади деб ҳисобламаймиз.
- 2. Мураккаб ва муғаллаз куфр соҳиби бўлган тоғутни йўқ қилишга имкон берадиган бошқа усул ва воситалар мавжуд бўлмагандагина бу усулга мурожаат қилинади. Аммо агар бошқа йўл ва чоралар мавжуд ва етарли бўлса, бу усулга мурожаат қилиш жоиз бўлмайди.
- 3. Бу рухсатга амал қилинаётган вазиятда қўлдан келганча куфрни талаффуз қилмаслик ёки унга тушмасликнинг имконини қидириш вожиб бўлади. Буни зарурат тақозо қилганда эса зиёдасиз ва ҳаддан оширмасдан қилишлик лозим.
- 4. Қаршилик кучидан фойдаланишга қодир бўлинганда ва у ушбу амалиёт вазифасини бажаришга кифоя қилган ҳолда ҳам куфрни изҳор қилиш ёки талаффуз қилишни арзон-рухсат санаш жоиз бўлмайди. Валлоҳу аълам. Аллоҳ таъоло айтади:
فاتقوا الله ما ا ستطعتم
”Бас , тоқатларингиз етганча Аллоҳга тақвода бўлингизлар” (Тағобун 16)
- 5. Жиҳодда ижозат берилган баъзи нарсалар бошқа жойларда жоиз бўлмайди, ҳамда мужоҳид жангчига жоиз бўлган баъзи амаллар бошқа ўтирувчиларга ижозат эмас. Бу очиқ ва аниқ масъала бўлиб, уни Аллоҳнинг Китоби ва Расулуллоҳнинг суннатидаги далиллар қўллаб-қувватлайди. Ва бунинг баҳси алоҳида мустақил баҳсга, эҳтимол янги бир асарга эҳтиёж сезади.
Шу ерда Аллоҳнинг фазли ва мадади билан бу мухтасар ва муҳим тадқиқотимиз ниҳоясига етди. Аллоҳдан қабул қилишини ва бу билан бандаларини фойдалантиришлигини умид қиламиз. Хусусан исломий фиқҳнинг ҳар бир жузъига эҳтиёж сезадиган умматнинг ҳақиқий мужоҳидлардан бўлган авангардларини ҳидоятланган исломий ҳаётни янгидан жонлантиришлари учун жиҳод ва ҳаракатларида фойдалантиришини Аллоҳдан илтижо қилиб сўраймиз!!! Аллоҳ таъоло бандаларига яқин, уларни Эшитгувчи ва илтижоларини ижобат қилгувчидир.
Пайғамбаримиз ва саййидимиз Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га, у кишининг оила аъзоларига ва барча саҳобаларига Аллоҳнинг салоту-саломлари ёғилсин!
Шайх Абдулмунъим Мустафо
Араб тилидан Отсиз Чавандоз таржимаси
[1] Куфр икки хил бўлади:
1.Ўз соҳибини диндан чиқармайдиган, кичик куфр;
2.Ўз соҳибини диндан чиқариб юборадиган, катта куфр.
Ўз соҳибини диндан чиқарадиган катта куфр ҳам икки навдир: а).Куфри мужаррад(куфрнинг ёлғиз ўзи). Бу ўзига ҳарб, макр, сўкиш, ҳақоратлаш ва норозилик каби бундан бошқа иллатларни қўшмаган куфрдир. Бу куфр соҳибининг куфри фақат ўзи билан чекланган бўлади ва бошқаларга ёмонлиги ва зарари етмайди. б). Куфри мураккаб ва муғаллаз. Бу куфрнинг зарари бошқаларга ҳам тегади. Бу куфр ўзига бошқа куфрларни ҳам бирлаштиради .
