“Агар сиздан қитол-жанг ҳақида сўрасалар, сиз айтинг!…”(давоми)

МАҚОЛАЛАР

6. Нега қитол-жанг дейсизми?

Ўзимизни Қиёматдан олдин бўладиган фитнадан сақлашлик учун.

  Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бу фитна ҳақида гапирганларида, бир киши: “Бу фитна вақтидаги энг яхши одам қайси? – деб сўради. У киши: “У кундаги инсонларнинг яхшиси – ўз чорва молларини олиб, бошқалардан узоқлашган ва яхшилик қилувчи киши”, ва “Отининг юганидан ушлаб, душманларни даҳшатга солиб турувчи ва душман ҳам уни қўрқувга солувчи киши”, -дедилар. Термизий келтирган, ҳасан ҳадис. Ҳадисдан кўриниб турибдики, бунда таълим-эъдод эмас, балки ҳақиқий уруш назарда тутилган. Худди шунингдек Роббимиз ҳам, фитнага тушиб қолишдан қўрқиб жиҳоддан бўйин эгган кишилар ҳақида улар фитнага тушиб бўлганликларини айтган эди.

7. Нега қитол-жанг дейсизми?

  Чунки у Исломнинг энг юқори чўққисидир. Туянинг ўркачи унинг кўзга ташланадиган жойидир ва бугунги кунда тавсия қилинадиган бирон бир амал жиҳодга тенг келмайди. Жиҳод – бу хато-гуноҳларни ўчириш йўлидир ва унга бериладиган мукофот, бошқа амалларга бериладиган мукофотдан бир неча баробар кўпдир.

  Мана сенга Китоб, Суннат ва уламолар сўзидан далил ва шарҳлар. Ундан кейин биз Росулуллоҳнинг ва саҳобаларнинг ҳаётларидан баъзи лавҳаларни келтирамиз.

Аллоҳнинг китобдан:

 “Мўминлардан ўзлари бешикаст бўлиб туриб (жиҳодга чиқмайўтириб олган кишилар билан Аллоҳ йўлида мол ва жонлари ила курашган зотлар баробар бўлмайдиАллоҳ молу жонлари билан курашган зотларни (бирон узр сабабли жиҳодга чиқмай) ўтириб олган кишилардан ҳам бир даража афзал қилди”. (4: 95)

Бундан ҳам очиқ ва равшан нарса бўлмаса керак?

“(Эй мушриклар), сизлар ҳожиларга сув беришни ва МасжидалҲаромни обод қилишни — Аллоҳга ва Охират кунига иймон келтирган ҳамда Аллоҳ йўлида курашган зотлар (нинг амалларигатенгдеб билдингизми?! Улар (яъни, мўминлар билан мушриклар) Аллоҳ наздида тенг эмаслар, Аллоҳ золим қавмни ҳидоят қилмас”.  (9:19)

   Сенинг бу ердаги, ўз шаҳрингдаги қилиб турган ишинг ҳожиларга сув бериш ва Масжидул-Ҳаромни обод қилишга тенг келадими? Шундай экан, уни жиҳодга тенглаштиришни хаёлингга ҳам келтирмасанг бўлади!

Суннатдан:

 Имом Муслимнинг саҳиҳ тўпламида келган 1878-ҳадисда: Ё РосулуллоҳАллоҳ йўлидаги жиҳодга қайси амал баробар келади? – деб сўралдиУ киши: “Бунга қодир эмассизлар”, – дедилар. Икки-уч маротаба сўрадилар, шунда ҳам: “Тоқатларинг етмайди!” – дедилар, сўнг: “Аллоҳ йўлидаги мужоҳиднинг мисоли, у уйидан чиқиши билан рўза тутиб, масжидга кирган ва кечалари қоим бўлиб ибодат қилган, мужоҳид уйига қайтгунича рўза ва намозда қоим бўлган кишининг амалига таққосласа бўлади” – дедилар. Имом Нававий бу ҳадис хусусида: “бу ҳадисда жиҳодга бериладиган ажр-мукофот жуда ҳам катта экани кўрсатиляпти, чунки намоз, рўза, қуръон тиловати – амалларнинг энг яхшиси саналади. Аллоҳ таоло мужоҳидни бу амалларни бирон лаҳза ҳам тўхтатмайдиган кишига тенглаштирди. Ва ҳаммага маълумки бундай ишни ҳеч ким қила олмайди”.

 – Аллоҳ йўлидаги Мужоҳиднинг мисоликим Унинг йўлида жиҳод қилишини Аллоҳнинг Ўзи яхши биладитун бўйи Аллоҳга ибодат қилибкундузи рўза тутганитоаткордоимо руку ва саждадаги киши кабидир”, Насоий, саҳиҳ ҳадис.

Сизлардан қайси бирингиз ўзи ҳақида, мен буни қила оламан дейди? Эй сен, уйида ўтириб олиб, ўзини мен мужоҳидман деб таъкидловчи, агар сен бунга қодир бўлмасанг, қандай қилиб сен ўз юртингдаги ишингни, бу ишим – қўлда қурол билан жангга тайёргарлик кўришдан афзал деб айтасан?

– Бухорий келтирган ҳадисда: Бир киши Росулуллоҳга: “Ё Росулуллоҳменга жиҳодга тенг бўладиган амални кўрсатинг”, – деди“Бундай амални топа олмаяпман,” – дедиларда, сўнг: “Бир мужоҳид уйидан чиққан вақтда, рўзадор бўлган ҳолингда масжидга кириб, то мужоҳид қайтгунича рўзангни очмай, намозингни тўхтатмай ўқиб туришга кучинг етадими?” – дедилар. “Бунга ҳеч кимнинг кучи этмайди,” – деди ҳали киши. Сен бунга яхшилаб назар сол, савол берган киши саҳобаларнинг бири эди! Шунга қарамай у жиҳодга тенг келадиган бу каби амални қила олмаслигини айтди. Саҳобаларнинг ғайратлари ва афзалликларини билган ҳолда, ўзимиз ҳақимизда нима ҳам дея олардик?

 – Термизий, Насоий ва Ҳоким келтирган ҳасан ҳадисда, Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: Сизларга жаннатдаги энг яхши мақомдаги инсон ҳақида хабар берайми? – дедиларбиз: “Ҳаайтинг Росулуллоҳ!” – дедикУ киши: “Аллоҳ йўлида то ўлгунича ёки ўлдирилгунича отининг юганини ушлаб турган киши”, – дедилар. Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қўлида ручкасини ушлаб, ёзиб, шубҳаларга жавоб бериб ёки имтиҳон саволларига жавоб бераётган киши” деб айтмадилар. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам буни жиҳод фарзи-кифоя бўлганда айтган эдилар, энди жиҳод Фарзи-айн бўлгандачи?!

  Росулуллоҳдан: Энг яхши амал қайси?” деб сўрашди, у киши: “Аллоҳга ва Унинг Росулига иймон келтириш”, – дедилар. “Сўнгра қайси?” – деб сўрашди, шунда: “Аллоҳ йўлидаги жиҳод” – дедилар, Бухорий-26, Муслим-93.

-“Инсонларни яхшиси ким?” – деб сўрашди. Росулуллоҳ: “Моли жони билан Аллоҳ йўлида жанг қилувчи киши” – деб айтдилар, икки саҳиҳда келган.

– Росулуллоҳдан сўрашди: Иймони комил бўлган киши ким?”, у киши: Моли ва жони билан жиҳод қилувчи”, –дедилар, икки саҳиҳда келган.

– Бухорий келтирган ҳадисда: “Ойша розиаллоҳу анҳо: Ё росулуллоҳБизлар жиҳодни амалларнинг афзали деб биламиз, биз аёллар ҳам жиҳод қилмайликми?”

– “Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўз хутбаларида жиҳод ҳақида гапириб, фарз намозидан бошқа бирон амал жиҳоддан афзал эмаслигини айтдилар”, Байҳақи ва Доримий келтиришган.

– Кунларнинг бирида намоздан кейин дуо қилувчи кишилар орасидан бир киши: “Эй АллоҳимМенга солиҳ бандаларингга берадиган энг яхши нарсангни бергин!” деб дуо қилди. Шунда росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким буни айтди? Агар сен буни истасанг, у ҳолда отинг яраланиб, ўзинг Аллоҳ йўлида шаҳид бўласан”, – дедилар, Баззор келтирган, Ибн Ҳажар исноди яхши деган. Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “У ҳолда сен ўқишда биринчи ўринни эгаллайсан ёки давлат газетасида мақола босиб чиқаришингга сенга рухсат беришади” – демадилар.

– Ахир Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бир кишини жанг майдонида сафда туришлиги, кечалари  билан ибодат қилинган олтмиш йилдан яхшироқ!” демаганмидилар, Аҳмад, Термизий, Ҳоким келтирган саҳиҳ ҳадис. Наҳот сен ўз шаҳрингда туриб, имтиҳон учун тайёрланиб чиқишингни, кечалари билан ибодат қилинган олтмиш йилдан афзал ҳисобласанг?

– Саҳобалардан бир киши одамлардан четланиб, ғорларнинг бирида ибодат қилиш ҳақида Росулуллоҳдан маслаҳат сўради, шунда Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ундай қилма! Чунки сизлардан бирингизнинг Аллоҳ йўлида туришлигингиз – ўз уйингизда етмиш йил ибодат қилишингиздан афзалдир” – дедилар, Термизий, Ҳоким келтирган ҳасан ҳадис.

– Жоним қўлида бўлган Зотга қасамкиюзини рангини кетказиб,  жаннатнинг юқори даражаларига талпинаётган оёқларни чангга қоплайдиган амалдан афзал амал йўқФарз намозидан кейин Аллоҳ йўлидаги жиҳодга тенг келадиган бирон амал йўқдир. Ва инсоннинг амал тарозусини Аллоҳ йўлида эҳсон қилинган ёки Аллоҳ йўлида хизмат қилувчи жонивор каби бирон нарса оғир қилмайди”. Имом Аҳмад келтирган ҳасан ҳадис.

– Вафот этибАллоҳ ҳузурида жаннатга эришганлар орасида бутун дунё ва ундаги барча нарсалар эвазига яна бу дунёга қайтиш уни шод этадиган киши бўлмайдиЛекин шаҳид – шаҳидлик лаззатини тотиб кўрганлиги ва берилган мукофотнинг катталигини кўрганидан сўнг яна дунёга қайтиб, яна шаҳид бўлишни орзу қилади”, Муслим. Имом Нававий: “Бу ҳадис, шаҳидга бериладиган мукофотнинг нақадар буюк эканини исботловчи очиқ далилдир”, деган.

– Ахир бир аёл келиб: “Ё Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам, турмуш ўртоғим жиҳодга кетди. У уйда бўлган вақтида у қанча намоз ўқиса, мен ҳам шунча қилардим, нима солиҳ амал қилса мен ҳам шунча қилар эдим. Менга у қайтгунича, унинг жиҳодига тенг келадиган амал ҳақида хабар беринг”, деди. Саййидул-башар соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сен бирон лаҳза ўтирмасдан кечаси билан намоз ўқиб, тўхтовсиз рўза тутиб ва тинмай Аллоҳнинг зикрида бўла оласанми? – дедилар. У аёл: “Мен буни қила олмайман!” – деди. Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Жоним қўлида бўлган Зотга қасамки, агар сенга куч-қувват берилса ва сен буни қила олсанг ҳам, унинг мукофотини ўндан бирини ҳам олмасдинг”, – дедилар, бошқа ривоятларга кўра ҳадис саҳиҳдир.

– “Агар сен Ердаги барча нарсани сарфлаб юборсанг ҳам (Аллоҳ йўлидаги жиҳод учун) бир марта эрталабки юришнинг ажрига етиша олмайсан”, –  Аҳмад ривояти.

   Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу гапни бир саҳобасига айтган эди. У саҳобий Росулуллоҳнинг жумъа хутбасини эшитаман деб мужоҳидлар гуруҳидан ажралиб қолган эди. Бу саҳоба “уйда қолиб, сўнг росулуллоҳ билан намозни бирга ўқийманда, кейин мужоҳидларга етишиб оламан” деган эди.

  Аҳмад келтирган бошқа ривоятда бу саҳоба айтади: “Росулуллоҳ билан бирга намозни адо этиш учун уйда қоламан, сўнгра ундан “ҳаққимга дуо қилинг, бу иш Қиёмат кунида менинг амалларимдан энг яхшиси бўлиб қолсин” – деб сўрайман”

  Росулуллоҳ унга айтдиларки: “Биласанми биродарларинг нақадар сендан ўзиб кетишди, жоним Қўлида бўлган Зотга қасамки, улар сендан ажр олиш бўйича икки шарқ ва икки мағриб орасичалик масофада(фарқ қилади)лар! Ҳадис ровийлари биттасидан ташқари ҳаммаси саҳиҳдирлар, унда ҳам ихтилоф бор. Ибни Муборак ҳадисни ҳасан мурсал деганлар.

  Қани сизларнинг таъкидлаётган жиҳодингиз? Кўриниб турганидек, мабодо сизга Форс кўрфази тарафидаги давлатларнинг бирида яхши иш таклиф қилишса, дарҳол ҳамма нарсани ташлаб ўзингизни ишга урган бўлардингиз. Сизнинг молингиз ва жонингиз билан Аллоҳ йўлида жиҳод қилишингиз ҳақида гапирмаса ҳам бўлади.

 Бундан сўнг бир ҳадисни келтириш лозимдир. Унда қуйидагилар баён қилинади:

   Росулуллоҳ айтдиларки: “Сенга исломдаги энг асосий нарса ҳақида, диннинг устуни ва унинг чўққиси ҳақида хабар берайинми?” Ундан  сўнг дедилар: “Энг асосийси – Ислом (Аллоҳнинг ягоналигини тан олиш ва тоғутга кофир бўлиш), унинг устуни намоз, чўққиси эса – жиҳоддир!” Ҳадис ҳасан ва саҳиҳ. Бу ҳадисда ҳарбий жиҳод назарда тутиляпти. Шундан кейин ҳам жиҳоддан афзалроқ бирон амал бор дея оласизми?

–      “Мақтуллар (ўлдирилганлар) уч тоифага бўлинади.  

  • Аллоҳнинг йўлида моли ва жони билан жиҳод қилган иймонли киши. Душманни учратганда у билан то ўлдирулгунга қадар жанг қилади. Бундай шаҳид Аллоҳнинг жаннатида, Унинг арши остида хурсанд ҳолда бўлади. Пайғамбарлар ундан фақат пайғамбарлик даражаси билангина устун турадилар.
  • Шунингдек бир кишики, у нафси ҳақида қўрқди, ундаги бор гуноҳлари ва осийлиги учун. У ҳам моли ва жони ила жиҳод қилган. Душманга юзма-юз бўлганда улар билан жанг қилган ва қатл қилинган. Бу унинг барча гуноҳу маъсиятларини олиб кетади, ваҳоланки қилич гуноҳларни кеткизади. Уни жаннатнинг хоҳлаган эшигидан киргизишади. Ҳолбуки жаннатнинг саккизта, дўзахнинг эса еттита эшиги бор…” Аҳмад ҳасан иснод билан келтирган ҳадис  (ўзбекча маъноси).

   Сиз ўз ишингиз ҳақида ҳам “гуноҳларни ювади” деб айтишга журъат қила оласизми? Унда қандай қилиб сиз ўз қилаётган ишингизни, илм олиш, савдо ва ҳоказо кабиларни қўлга қурол олиб жанг қилишдан афзал деб айтаяпсиз!?

–      Аллоҳ йўлидаги мужоҳиднинг кулиши ҳам, ухлаши ҳам, ейиши ва бошқа ишлари ҳаммаси ажр. Бундан ташқари Аллоҳнинг йўлидаги мужоҳиднинг  ухлаши бошқа мусулмонларнинг кечаси билан номоз ўқиб, кундузи рўза тутишидан афзал. Аллоҳнинг йўлида таом еётган мужоҳиднинг мисоли бошқа рўзадорларнинг ифтор қилишига ўхшайди. Бу ҳақда Абу Ҳурайрадан ибн Муборак ривоят қилган. (“Ал-Жиҳод” 1т/956.)

Абу Довуд ва Насоий Муоз ибн Жабал розияллоҳу анҳудан қилган ‎ривоятда Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дейдилар:‎

‏” الغَزْوُ غزوان: فأمَّا مَن ابتغى وجْهَ الله ، وأطاعَ الإمام ، وأَنفقَ الكريمة ، و ‏ياسَرَ الشريك ،

‏ و اجتنب الفساد و فإنَّ نومَه وانتباهَه أجرٌ كُلُّه. و أمّا مَنْ غزا فخراً و رياءً و ‏سمعة ، و عصى الإمام ، و أَفسد في الأرض، فإنه لا يَرجعُ بالكفاف ” .‏

“Ғазот икки хил бўлади:

– Бир киши Аллоҳнинг ризоси учун ғазот қилади ва имомга итоатда бўлади, қадрли нарсаларни инфоқ қилади, шеригига оғирлигини туширмайди, балки ёрдам қилади ва фасоддан ўзини тортади. Унинг уйқуси ҳам, огоҳлиги ҳам – ҳамма нарсаси ажрдир.‎..”

Сиз бунга ўхшаш ишни талаба, иқтисодчи ёки деҳқон ҳақида айта оласизми? Унда сизлар қандай фикрлайсизлар?

Кимки Аллоҳнинг йўлидаги ишга бирон нарса сарфлаган бўлсабу етти юз баробаргача кўпайтирилади“.

Сизнинг ўқишга сарфлашингиз бир баробар ошади холос.

Зеро, Аллоҳ йўлида уларга бирон ташналик, машаққат, очлик етса ва кофирларни ғазаблантирадиган бирон қадам боссалар, душманга бирон зиён етказсалар, албатта улар учун бу ишлари сабабли, яхши амал ёзилур. Зотан, Аллоҳ яхшилик қилгувчиларнинг амалларини зое қилмас.

 Улар кичикми, каттами бирон инфоқ-эҳсон қилсалар ва (ғазот йўлида) бирон водийдан ўтсалар, албатта қилган энг чиройли амалларига яраша Аллоҳ мукофотлаши учун (буларнинг ҳаммаси) улар фойдасига ёзилур. “ Тавба-120-121.

  Сиз бунинг ўндан бирини ўқишдан топа олсизми, ё савдо, ё деҳқончиликда бу нарсалар борми? Талабами, муаллимми, ишчими ё деҳқонми, мужоҳидга тенг бўла олмайдику! Мана бу гўзал калималарни тааммул қилинг:

“Ким Аллоҳнинг йўлида ярадор бўлган бўлса, Аллоҳ яхшироқ билгувчи ким Унинг йўлида ярадор бўлганини, Қиёмат кунида ярасидан қон оқиб турган ҳолда тирилади ва унинг қонидан миск ҳиди уфуриб туради.” Бухорий ва Муслим ривоятлари.

  Наҳотки сиз бунга жанг майдонидан бошқа жойда эриша оламан деб ўйласангиз?!

  Бу ҳадисларнинг ҳаммаси жиҳод фарзи кифоя бўлган вақтда. Жиҳод фарзи айн бўлганда нима ҳам дейиш мумкин?

–      “Ким Аллоҳнинг йўлида бир кун рўза тутса, Аллоҳ унинг юзини дўзахдан етмиш йиллик масофага узоқлаштиради” Аҳмад, Термизий ва Муслим ривоятлари.

  Бу ажр фақат жанг майдонидаги одамга бўлади. Умуман олганда қаерда “Аллоҳ йўлида” калимаси умумий келганда бу фақат “Аллоҳ йўлидаги қитол-жанг” деб тушунилиши кераклиги ҳақида уламолар ижмоъси бор. Сиз уйда ўтириб ҳам бу ажрга эриша оламан деб айта оласизми. Сизнинг жанг майдонида бўлмаслигингиз жанг майдонидаги мужоҳидлардан кўра мусулмонларга фойдалироқ ва Аллоҳга суюклироқ эканини шундан кейин  ҳам айта оласизми?

–      “Ким Аллоҳ йўлида битта ўқ узса, бу унга бир қулни озод қилгани каби бўлади.” Аҳмад ва Термизий ривояти, исноди саҳиҳ.

–      “Ким бир мусулмон қулни озод қилса, уни Аллоҳ жаҳаннам ўтидан озод қилади, ҳар бир аъзоси учун бир аъзосини”. Бухорий ва Муслим ривоятлари.

–      “Ким Аллоҳ йўлида битта ўқ узса, душманга тегса ҳам тегмаса ҳам бу унга бир қулни озод қилгани каби бўлади. Ким бир мусулмон қулни озод қилса, ўзини жаҳаннам ўтидан озод қилибди, ҳар бир аъзоси учун ўзининг бир аъзосини” Насоий ривояти, исноди саҳиҳ.

   Ҳар бир отишга қул озод қилганлик ажрини оласиз, теккизасизми ёки йўқми!? Наҳотки сизнинг имтиҳондаги жавобларингизга тўғри ёки нотўғрилигига қарамай кафолатланган мукофот бўлса?!

–      “Дарҳақиқат, Аллоҳ битта ўқ учун уч кишини жаннатга киргизади, ўқни яхши ният ила “тайёрлаганни, олиб берганни ва отганни”. Абу Довуд ривояти, саҳиҳ.

Сиз бундай ҳолатни мактабларда, институтларда, ёки бошқа касбларда топа оласизми? Субҳаналлоҳ!

–      “Ким Аллоҳга иймон келтирган ва ваъдасига ишонган ҳолда Унинг йўлида (жиҳод учун) от боқса, отнинг егани, тезаги ва бавли ҳам Қиёмат кунида тарози палласига қўйилади.”

  Наҳотки ўз шаҳрингизда миниб юрган автоуловингизнинг ёқилғиси, мойи, аккумулятори ва чиқараётган газлари  ҳам худди Аллоҳ йўлидаги жиҳод учун боқилган отники сингари Қиёматдаги тарозига қўйилишини тасаввур қила олсангиз?! Сизларга нима бўлди ўзи, қандай ҳукм қиляпсизлар?

Росулуллоҳдан қўриқчилик ҳақида сўрадилар. У зот айтдилар:

“Ким кечаси мусулмонларга қўриқчилик қилган бўлса, унга қўриқланаётган ҳамма мусулмонларнинг намози ва рўзаси ажрича ажр ёзилади.” Табароний аъло иснод билан ривоят қилган.

“Кун ёки тун давомидаги қўриқчилик бир ой давомидаги рўза ва қиёмул-лайлдан афзал”, Муслим ривояти.

“Ким кечаси билан Аллоҳнинг йўлида қўриқчилик қилса, бу унга минг кун рўзадор бўлганлик ва минг кеча ибодат қилганлик ажри бўлиб ёзилади”. Ҳоким саҳиҳ деган, Заҳабий бунга муттафиқ бўлган.

“Аллоҳнинг йўлида бир соат бўлишлик Қадр кечаси Масжидул-Ҳаромда қора тошнинг олдида ибодат қилгандан афзал.” Ибн Ҳиббон ривоят қилган ҳасан ҳадис.

  Қадр кечаси биламизки, минг ойдан афзал. Масжидул-Ҳаромдаги ибодат эса бошқа ердаги ибодатлардан юз минг марта афзалдир. Наҳотки сиз бундай ажри бошқа жойдан топа олсангиз?!

———————————————————————————-

Давоми бор…

Иншааллоҳ шаҳид биродаримиз Сулаймон Андижоний таржимаси. “Содиқлар” таҳририяти жузъий ўзгартиришлар билан нашр қилди.

Улашинг :
𝐌𝐮𝐡𝐚𝐦𝐦𝐚𝐝 𝐙𝐨𝐡𝐢𝐝
𝐴𝑙𝑙𝑜ℎ𝑑𝑎𝑛 𝑞𝑜'𝑟𝑞𝑖𝑛𝑔𝑙𝑎𝑟 𝑣𝑎 𝑠𝑜𝑑𝑖𝑞𝑙𝑎𝑟 𝑏𝑖𝑙𝑎𝑛 𝑏𝑖𝑟𝑔𝑎 𝑏𝑜'𝑙𝑖𝑛𝑔𝑙𝑎𝑟!
https://sodiqlar.org

Мулоҳаза билдириш

Сизнинг email манзилингизни бошқалар учун кўрсатилмийди. Барча керакли жойларни тўлдиринг *