Биз “ал-Қоида” амири ноиби Сайф ал-Одилнинг “Разведка ва хавфсизлик” китоби бўйича дарслар силсиласини бошлаймиз.
Бу китоб ва дарсларимиз мусулмонларга фойда беришлигини Аллоҳдан сўраб қоламиз! Амин!
Меҳрибон ва Раҳмли Аллоҳ номи билан
“Иймон келтирган, ўз иймонларини зулм (ширк) билан аралаштирмаган зотлар — ана ўшалар хотиржам бўлгувчидирлар ва ўшалар ҳидоят топгувчидирлар”(Анъом, 82-оят) деган Аллоҳ таолога ҳамдлар бўлсин, жангда табассум қилган уруш ва раҳмат Пайғамбари Муҳаммад ибн Абдуллоҳга саловоту саломлар, сўнг унга Қиёмат Кунигача эргашганларга саломлар бўлсин.
Хавфсизлик
Мусулмонлар жамоати қаттиқ эътибор бериши керак мавзулардан бири хавфсизлик бўлади (айниқса исломий ҳаракат душманларига қаршиликни такомиллаштирмоқчи бўлган даврларда).
Хавфсизлик мавзуси ўзида 2 асосий йўналишни жамлаган:
Биринчиси: хавфсизликнинг умумий тушунчаси ва қоидалари (назария)
Иккинчиси: исломий фаолиятнинг турли соҳаларида хавфсизлик қоидаларини амалда ишлатиш.
1. Хавфсизлик тушунчаси:
Хавфсизлик – бу душмандан жамоат ҳаракатлари, сирлари ва режаларини ҳимоя қилиш ҳамда эҳтимолан душман томонидан жамоатнинг маълум ҳаракатлари, режалари аниқланганда йўқотишларни энг кам миқдорга етказиш учун бирин-кетин амалга ошириладиган ўзини тутиш меёрлари ва қоидалари мажмуасидир.
2. Хавфсизликнинг муҳимлиги:
Душманга қарши тўсатдан ҳаракат қилиш омилини таъминлайди ва бу урушда ғалабага эришиш учун умумий тамойиллардан ҳисобланади.
Хавфсизликнинг ўзи уруш тамойилларидан бири ҳисобланади.
Жамоатни рақибнинг режалари хусусида аниқлик ва рақибга қарши зарба беришга тайёрлик ҳолатида ушлаб туради.
Жамоатнинг сафига душман киришидан сақлайди.
Жамоат ичида талофатларни минимал даражага етказиш ва унинг жанговарлиги йўқолишидан сақлаш.
Хавфсизлик чораларининг йўқлиги жамоатнинг ҳаракатларини фойдасиз қилиб, унинг кўплаб мағлубиятларига олиб келади.
Хавфсизликнинг муҳимлиги Исломий ҳаракатнинг баъзи жамоатлари тарихидан сўнг янада аниқ бўлиб қолди. Зарурий хавфсизлик чоралари йўқлиги сабабли душманнинг бу жамоатларга берган зарбалари жамоатлардаги кескин ўзгариш, яъни душман билан келишувларга ва муржиаликка олиб келди.
Ёшларнинг катта қисми жамоавий ҳаракатдаги давомли мағлубиятлар ҳамда талофатлар ортишини кўриб, жиҳоддаги фаолиятини тўхтатади ва аксинча жамоатнинг минимал зарар билан душманга қарши қилган кескин амалиётларида муваффақиятга эришганини кўрганда, жамоатга оқиб келиши ортади.
3. Хавфсизликка амал қилиш вожиб бўлган шаръий зарурат ҳисобланади:
Аллоҳ таоло деди:
“(Эй мўминлар), улар учун имконингиз борича куч ва эгарланган отларни тайёрлаб қўйингизки, бу билан Аллоҳнинг душманларини ва ўзларингизнинг душманларингизни ҳамда улардан ташқари сизлар билмайдиган — Аллоҳ биладиган бошқа бировларни ҳам қўрқувга солурсизлар. Аллоҳ йўлида нимани сарф қилсангиз, сизларга зулм қилинмаган ҳолда комил қилиб қайтарилур” (Анфол, 60-оят).
Душман устидан ғалабага эришиш учун зарур бўлган кучнинг сабабларидан бири режалар ва ҳаракатлар хавфсизлиги бўлади. Вожибга олиб борадиган нарсани қойим қилишлик ҳам вожиб бўлади.
Росулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васалламнинг ҳаётида бу шаръий заруратнинг қўлланилганлигини кўришимиз мумкин. Бу амаллар мужоҳидлар ва мусулмонлар учун хавфсизлик чораларини қўллаш зарурлигини исботлайди. Мана улардан бир нечтаси:
Душман диққатини чалғитиш мақсадида Али розияллоҳу анҳунинг Росулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васалламнинг ўрнида тунни ўтказиши.
Росулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васалламнинг Абу Бакр розияллоҳу анҳу билан инсон уйини кам тарк қиладиган кун қизиғидаги дам олиш вақтида чиқиши.
Кузатув борлиги эҳтимоли юзасидан Абу Бакр розияллоҳу анҳу уйининг заҳирадаги эшигидан чиқиши. Душман томонидан эҳтимолий кузатувдан қутулиш мақсадида Мадинага борадиган йўлдан эмас, балки ғор тарафга ҳаракат қилиш. Ғор Мадинанинг йўлида эмас эди, бундай қилишда орқадан тушган душманни адаштириш мақсади ҳам бор эди.
Абдуллоҳ ибн Абу Бакр ёрдамида Маккадаги ҳолатдан узлуксиз хабар олиб туриш.
Абдуллоҳ ва Асмонинг изларини чўпон Амир ибн Фухайра томонидан супуриб ташланиши.
Душманга асирга тушишдан сақланиш мақсадида ғорда 3 кун кутиб қолиш.
Сафарда тинмасдан ҳаракатда бўлиш (қачонки Абу Бакрдан йўлда учраганлар: “Олдиндаги одам ким?” деб сўрашганда, у ҳидоятга етакловчини мақсад қилиб: “Бу одам менга йўл кўрсатиб келмоқда” дер эди, ваҳоланки сўрагувчи одам бундан йўл бошловчини тушунар эди).
4. Мусулмоннинг феъл-атвори ва унинг хавфсизликка алоқаси:
Мусулмоннинг феъл-атвори, исломий одоби Қуръон ва Суннатга асосланган бўлишининг ўзи ортиқча машаққатсиз керакли хавфсизлик (амният) чораларини қоим қилишга кифоя қилади.
Аллоҳ таоло Қуръонда деди:
“Қачон уларга (жангга кетган мусулмон аскарлар ҳақида) тинчлик ёки хавф-хатар (яъни ғалаба ёки мағлубият) хабари келса, уни ёйиб юборадилар. Агар (улар ўзларига келган хабарни ҳар кимга ёйиб юрмасдан) пайғамбарга ва ўзларидан бўлган бошлиқларгагина етказганларида эди, уни (яъни мана шу хабарнинг ҳақиқатини) билмоқчи бўлган кишилар ўшалардан билган бўлар эдилар” (Нисо, 83-оят).
Ушбу қуръоний қоидага амал қилишлик билан хавфсизлик интизомига риоя қилиш ва жамоат ичида юриб, аъзоларига ёмон таъсир қиладиган миш-мишларнинг олдини олиш, шунингдек, жамоат аъзолари ҳамда қўмондонлик орасидаги алоқаларни тўғри вужудга келтиришга эришилади.
Исломий феъл ва хавфсизлик алоқаси ҳақида кўплаб оятлар мавжуд. Аллоҳ таоло деди:
“Эй мўминлар, душмандан эҳтиёт чораларингизни кўриб, жангга гуруҳларга бўлиниб ёки ҳаммангиз тўпланиб чиқинглар” (Нисо, 71-оят).
“У эҳтиёт бўлсин ва сизларни биронтага сездириб қўймасин” (Каҳф, 19-оят).
“Эй мўминлар, Аллоҳ ва Унинг пайғамбарига хиёнат қилмангиз ва билган ҳолингизда сизларга ишониб берилан нарсаларга (яъни, динга ва бошқа ҳар қандай омонатларга) хиёнат қилмангиз!” (Анфол, 27-оят).
Бу оятлар амниятнинг қуйидаги қоидаларини ўз ичига олган:
Эҳтиёткорлик, сергаклик ва содиқлик. Агар мусулмон бу қоидаларни маҳкам ўзлаштирса, бу жамоатни ва ўзини душманлардан сақлашга ёрдам беради. (Ибн Касир тафсири, “Зилол”, “Фатҳ ал-Қодир”)
Росулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васаллам Суннатидан:
“Ўзига тегишли бўлмаган нарсани тарк қилишлик инсон исломининг гўзаллилигига далолат қилади”. Бу ҳадисда амният ичун фойдалар кўп бўлиб, агар ҳар бир мусулмон бу қоидага амал қилса, жамоат миқёсида қуйидаги мақсадларга эришилади:
Жамоатнинг ҳар бир аъзоси фақат ўзига тегишли бўлган ахборот ва маълумотларнинг эгаси бўлади;
Жамоат сирлари жамоатга тегишли бўлган аъзолар халқасидан ташқарига чиқмайди;
Росулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васалламнинг: “Ким Аллоҳга ва Қиёмат Кунига иймон келтирган бўлса хайрли сўзлар гапирсин ёки жим турсин”, – деган сўзларига мусулмон амал қилса, маълумотлар фақат маълум одамларга тарқалади. Бу эса ўша ҳадисда айтилган хайр бўлади.
Шу сабабли жамоат аъзолари интизомланади ҳамда Қуръон ва Суннатга амал қилгани учун ажрланишга имконият пайдо бўлади.
Бу мавзу бўйича кўплаб хадислар мавжуд, масалан:
“Дарҳақиқат инсон бир сўзга эътибор қилмайди, аммо у учун 70 йил дўзахга отилади…”
“Ҳожатларингизни (ҳар кимга гапириб юрмасдан) сукут билан ҳал қилинг”.
5. Хавфсизликда шахс ва атроф-муҳитнинг ўрни:
Шубҳа йўқки, жамоат аъзоларининг вазифаси ва ўрни, улар ҳузуридаги маълумот миқдори турли бўлганидек, жамоатнинг бошқа аъзолари ўрнидан фарқли бўлади. Масалан, қўмондон вазифаси ва ундаги маълумот миқдори мужоҳид вазифасидан ҳамда ундаги маълумотдан фарқлидир, шунинг учун қўмондон хавфсизликнинг қаттиқ чораларини қўллаши лозим.
Инсон ҳаракатланаётган муҳит ҳам хавфсизлик чораларини қўллашга таъсир қилади. Масалан, даъват билан шуғулланиб, очиқ муҳитда ишлаётган одам вазифаси махфий иш олиб бораётган тезкор-мужоҳид вазифаси ва ўрнидан фарқли.
Шунингдек, ҳар бир соҳа ичида хавфсизликнинг турли миқдорлари бор. Масалан даъватчиларда турли ўринлар бор: даъват қилувчи, нашриётчи, амри-маъруф ва наҳий мункар бўлими… Ҳар бир лавозимда ўзига хос амният меъёрлари мавжуд.
Махфий иш олиб борувчиларда ҳам вазифалар турли (қурол, маълумот, таълим…), улар ҳам амниятнинг турли меёрларини қўллашади. Бу учун ҳар бир соҳада сездирмасдан фаолият қилишни таъминлайдиган хавфсизлик интизоми умумий асос бўлади.
6. Хавфсизлик тафрит ва ифрот ўртасида
Ифрот – бирор нарсада чуқур кетиш.
Тафрит – бирор нарсада бепарволик, лоқайдлик.
Шундай қилиб, хавфсизликнинг меёрларини тўғри тақсимлаш лозим. Масалан, оддий инсон заруратсиз ортиқча хавфсизлик чораларини қўлласа, албатта ўзига эътибор қаратиб, ўзини хавф остига қўяди ва буни хавфсизлик соҳасида чуқур кетиш дейилади.
Энди муҳим, махфий соҳада ишловчи инсон хавфли маълумотни атрофдагиларга тарқатиб, эҳтиёткорсиз ҳаракатланса бу лоқайдлик ва бепарволик ҳисобланиб, оқибатда биродарлар зарарланади, ишлар эса фош этилади. Шунинг учун махфий ишларни умумий ишлар билан аралаштириб юбормаслик керак. Даъват қилувчиларнинг, яъни очиқ ҳаракат қиладиганларнинг хавфсизлик даражаси шунга яраша бўлиши керак. Ҳарбий соҳадагиларнинг махфийлиги ҳам муҳимлик даражасига муносиб бўлиши керак.
Ушбу ишлар тўғри йўналишда кечиши учун доимо қўмондонлик эътиборида бўлиши керак.
7. Хавфсизлик ва унинг ривожланиши:
Биз хавфсизликни турғун ташлаб қўймаймиз. Амният билан яхши таъминланиш фаолият турига қараб доимий ривожланиш ва изланишда бўлиши керак. Қўмондонлик ва шахсий таркиб мақсадга эришиш учун керакли амният чораларини доимо ушлаб туриши шарт.
Ҳар бир жамоат доимий ривожланиш ва изланишда бўлиши керак. Амният чоралари эса душманнинг имкониятларига муносиб бўлиши шарт. Шунингдек, аввалги тажрибалардан фойдаланган ҳолда, Исломий ҳаракатга хавф туғдирадиган ҳар бир янгилик ҳақида хабардор бўлиш керак.
Хавфсизликнинг умумий тамойиллари
Аллоҳ таоло деди: “Эй мўминлар, душмандан эҳтиёт чораларингизни кўриб, жангга гуруҳларга бўлиниб ёки ҳаммангиз тўпланиб чиқинглар” (Нисо, 71-оят).
Барча иймон келтирганларга бўлган бу мурожаат мусулмон жамияти қурилишининг муҳим устунларига ишора қилиб, жамоатдаги хавфсизлик тушунчасининг умумий устуни ҳисобланади. Бу тамойилда тушунтирилишича, эҳтиёткорликка амал қилиш мўминларнинг барча ҳолатлардаги шаръий вазифаси бўлади. Тинч ҳолатда душманнинг жосуслиги ва хиёнатидан эҳтиёткорлик, уруш вақтида эса уларнинг зарбаларидан.
Мусулмонлар учун эҳтиёткорлик ва сергакликнинг муҳимлигини тасдиқлаш мақсадида Аллоҳ таоло жанг ҳолатида намозни қоим қилишнинг буткул хавфсиз услубини баён этган, бу хавф намози деб номланган. Аллоҳ таоло деди:
“(Эй Муҳаммад), қачон сиз (жанг майдонида) мўминлар орасида бўлиб, уларга имом бўлган ҳолда намоз ўқимоқчи бўлсангиз, улардан бир тоифаси қуролланган ҳолларида сиз билан намозга турсинлар. Бас, қачон сажда қилишгач (яъни намознинг бир ракаатини ўқиб бўлишгач), орқаларингга бориб, (сизларни қўриқлаб) турсинлар ва ҳали намоз ўқимаган бошқа тоифа келиб сиз билан бирга намоз ўқисинлар. Улар ҳам эҳтиёт чораларини кўриб, қуролланиб олсинлар. Кофирлар сизлар қурол-яроғ ва асбоб-анжомларингиздан ғафлатда бўлган пайтингизда устингизга бирданига ҳамла қилишни истайдилар. Агар ёғингарчиликдан азият чексангизлар ёки бемор бўлсангизлар, куролларингизни ечиб қўйишингиз гуноҳ эмас. Аммо эҳтиёт чорангизни кўриб қўйинглар. Албатта Аллоҳ кофирлар учун хор қилгувчи азобни тайёрлаб қўйгандир” (Нисо, 102-оят).
Бугунги кунда мусулмон дунёнинг ҳар бир нуқтасида хавфсизлик қоидаларини ташкил қилишда кўпроқ эҳтиёж сезади. “Эҳтиёт чораларингизни кўринг” мусулмоннинг мақсадга эришиш йўлида биринчи қоидаси бўлиб қолиши керак.
Айниқса, ҳозир дунё ҳукуматлари террорчиликка қарши кураш шиори остида, ҳақиқатдан эса мусулмонларни динидан қайтариш ёки яксон қилиш мақсадида мусулмон ёшларини таъқиб остига олганда бу янада долзарбдир.
Биринчи тамойил: Сергаклик – хавфсизлик томири:
Душманни кескинлик омилидан тўсиш ва фаоллик тизгинларини ушлаб туриш мақсадида мусулмон доим сергак бўлиши лозим. Сергаклик ҳар қандай жойда, ҳар қандай вақтда ва ҳолатда бўлиши керак. Ҳар бир биродар ўзининг хавфсизлигини ҳозирлаб қўйиб, хавфсизлантирадиган ҳар қандай нарсани назоратсиз қолдирмаслиги керак, масалан: ҳужжатларни ва шунга ўхшаш нарсаларни, уйдан чиқишдан аввал эҳтиёткорлик чоралари, ҳаракатланиш вақтидаги чоралар…
Ўзини ва кўплаб бошқа биродарларни хавфсизлантириш мақсадида доим тўлиқ сергакликка риоя қилиш. Хавфсизликни юқори даражада ушлаб туриш учун доим фойдали маълумот йиғиб юриш лозим, айниқса мусулмон ва мусулмонлар давлатлари ҳолати хусусида бўлган янгиликларни ОАВ (радио, ТВ, рўзномалар) ва бошқа манбаалар орқали кузатиб туриш керак.
Шунингдек, ушбу соҳада китоблар ўқиб, дунёқарашини кенгайтириши керак. Ундан ташқари, биродарлар билан маълумот алмашуви зарурлигини эслатиб ўтмоқчимиз: ҳолат ҳақида, содир бўлган хато-камчиликлар, душман ҳақидаги маълумотлар борми ва шунга ўхшаш фойдали маълумотлар алмашуви лозим. Шу орқали тажрибалар ошади, дунёқараш ўсиб, сергаклик ортади.
Иккинчи тамойил: Касалнинг олдини олиш даволашдан афзал ва осон:
Касалликни олдини олиш маъносида душманнинг зарбаларидан ҳимояланиш назарда тутилган. Даволаш эса амният бўйича хатоларни тўғрилаш ёки ўз вақтида риоя қилинмаган зарурий хавфсизлик чоралари сабабли содир бўлган хатоларни озайтириш демакдир.
Аслида эса мағлубиятга учрамаслик мақсадида келгуси ишлар бўйича хавфсизликни режалаштириш жамоатдаги ҳар бир аъзонинг асосий мавзуси бўлиши керак.
Шуни билингларки, хавфсизлик чораларини режалаштириш бўлиши мумкин бўлган хато ва талофатларни озайтиради, чунки унда фавқулодда вазиятлар ҳам кўриб чиқилиб, хатолар тўғрилаб чиқилади. Энди зудлик билан амалга оширилган хавфсизлик чоралари орқали хатоларни тўғрилаш хусусига келсак, улар ишни янада қийинлаштириши мумкин.
Шунинг учун асирга тушган биродарнинг берадиган маълумотини ҳимоялагунча, биродарларни аввалдан хавфсизлантириб қўйиш керак. Ваҳоланки, бир биродарнинг қўлга тушиши бошқа биродарлар ҳаёти ва номусига зарар бўлиши мумкин.
Учинчи тамойил: Ҳаддан ошиш ва бепарволик мумкин эмас:
Ифрот бу ҳаддан ошиш, тафрит эса кам қилиш, энг яхши ишлар ўртачаси ҳисобланади, чунки Аллоҳ таоло деди:
“Шунингдек (яъни ҳақ йўлга ҳидоят қилганимиз каби), сизларни бошқа одамлар устида гувоҳ бўлишингиз ва пайғамбар сизларнинг устингизда гувоҳ бўлиши учун ўрта (адолатли) бир миллат қилдик” (Бақара, 143-оят).
Ушбу оят орқали биз ишларга ўртача ёндашамиз, лекин бу эҳтиёткорликка сабаб бўлувчи нарса ҳозир бўлганда, ишларимизни ташлаб қўямиз дегани эмас. Аксинча, амалиётларга ошиқишимиз бизни эҳтиётсизликка ва бетартибликка олиб бормаслиги керак. Бундай тушунча ҳар бир ишда кўринсин, хоҳ у катта иш бўлсин ёки майда.
Хавфсизлик бўйича чоралар кўришда ёки биродарларга янги вазифалар берганингда сен уларга керакли бўлган маълумотларни беришинг керак ҳамда эҳтиёткорлик туфайли уларни зарурий маълумотлардан маҳрум қилишинг мумкин эмас.
Бу камчилигинг туфайли сен биродарларнинг асир ёки қатл этилишига сабаб бўлишинг мумкин. Бошқа тарафдан, агарда сен уларга заруратидан ортиқча маълумот берсанг, фавқулодда вазиятда ёки биронтаси асирга тушиб қолса, жамоатнинг бошқа баъзи ишлари ошкор бўлиб қолади. Энг яхшиси ўртасини ушлаш.
Тўртинчи тамойил: Маълумот фақат унга эҳтиёжи бор одамга берилади:
Маълумотни фақат ундан фойдаланиб, ишлайдиган, унга эҳтиёжи бор одамга берилади, хоҳ у маълумот сақланиш учун мўлжалланган бўлсин, хоҳ у бировга етказиб қўйиш ёки янги вазифа устида ишлаш учун бўлсин. Маълумот ўз жойида бўлиши керак.
Мен ўзим кўплаб шундай вазиятлар билан тўқнашганманки, баъзи раҳбарлар биродарларда маъсулият ҳиссини ўйғотиш мақсадида уларга ортиқча маълумотлар беради. Мен биродарларнинг тарбияланишига ҳамда ўрганишига қарши эмасман, лекин бу Умматнинг фойдаси ва қимматли маълумотларни бой бериш ҳисобига бўлмаслиги керак. Бошқалар маълумотларни гўёки биродарларнинг қалбларини яқинлаштириш ва мавжуд имкониятларни кўрсатиш мақсадида беришади. Бу ҳам катта хато ҳисобланади, чунки биродар асирга тушса, у қийноқлар остида маълумотни ошкор қилиши мумкин ва бу мағлубиятнинг сабаби амир бўлади. Шунинг учун маълумотни фақат унга зарурат сезган одамга бериш керак.
Бешинчи тамойил: Маълумот зарур миқдорда ва ўз вақтида берилиши лозим
Маълумот ўзининг муҳимлигига қараб, излаб топилиши керак, чунки у бутун ишнинг устуни ҳисобланади. Мусулмон жамоат мақсадга эришиш ва душманнинг кўзи, қулоғи, қўлидан саломат қолиши учун зарур бўлган маълумотни йиғишга ҳаракат қилиши керак, чунки душманлар махсус хизматлар орқали мусулмонларнинг сирларини билишга интилишади.
Афсуски улар осонгина мақсадига етишади, чунки мусулмонлар маълумот хавфсизлигига ва умуман маълумотга бепарво қарашади. Кўплаб қўмондонлар биродарларни ишга жўнатаётиб, уларга ортиқча маълумотларни ошкор қилишади, масалан: “Сенга бу ишдан кейин бу вазифани бераман…” – деб.
Шундай қилиб, асирга тушиб қолиш эҳтимоли бор биродарлар келажак ишларга боғлиқ режаларни билишади. Қўмондон эса сир сақлаб, зарурат юзасидан маълумот бериши керак эди. Бизга маълумки, Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам сафарга жўнаётиб душманларни чалғитиш мақсадида керакли йўналишдан бошқа томонга жўнар эди. Бу ҳийла саҳобалар ичида камчиликлар борлиги учун эмас, балки уларни тўғри ҳаракатларга ўргатиш учун эди.
Маълумотни тўғри беришда қуйидаги фойдалар бор:
Биродарларни ҳам ушбу эҳтиёткорлик услубига ўргатиш;
Амирга, унинг моҳирлиги эвазига катта ишонч ҳосил бўлиши;
Ҳаракатлар тўғрилигининг кафолати;
Шахсий таркибда маълумот миқдорининг камлиги сабабли ундаги кутилмаган хатоларнинг тўғрилаш мумкинлиги;
Аксинча, маълумотни тўғри ўлчаб беришда бепарволик қуйидаги зарарларга олиб келади:
Хавфсизлик намунасининг йўқолиши;
Шахсий таркиб орасида катта миқдорда маълумот мавжудлиги сабабли душман томонидан жамоат сирларининг осонгина ошкор бўлишлиги;
Шахсий таркиб орасида маълумотнинг бемалол юриши сабабли хатоларни тўғрилашнинг қийинлиги;
Энди керакли миқдорда маълумот беришнинг муҳимлигини тушунган бўлсангиз, маълумотнинг ўз вақтида берилиши ҳам муҳим. Маълумотнинг асоси унинг вақт билан чегаралангани ёки вақтинча бўлиши, хоҳ унинг тўпланиши, хоҳ йиғилиб, узатилиши бўлсин.
Маълумотнинг йиғилишига келсак, бу маълум режа орқали бўлиб, топилган маълумотнинг амирга узатилиш вақти ўрнатилган бўлиши керак. Бу вақт эрта ҳам, кеч ҳам бўлмаслиги, яъни амирни ўз вақтида маълумотдан маҳрум ҳам қилиб қўймаслик керак ҳамда маълумотнинг ошкор бўлиб қолишига йўл қўймаслик керак.
Маълумотнинг узатилишига келсак, бу жараён ҳам маълум вақт ичида хавфсизликнинг маълум меёри асосида бўлсин. Маълумотни узатиб бўлмайдиган вақтлар бор:
Душманга қарши йирик амалиётлардан аввал ва кейин;
Душманнинг биродарлар орқасидан фаол кузатуви даврида;
Агар биронта биродар асирга тушиб қолган бўлса;
Шуни эътиборга олиш лозимки, амалиётга жўнатилаётганда фақат ушбу амалиёт вақтида ўқиб, ишлатиладиган маълумот берилиши керак. Бу мужоҳид ва унинг иши учун хавфсизроқ.
Бизга маълумки, Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Абдуллоҳ ибн Жаҳш розияллоҳу анҳунинг гуруҳини сафарга жўнатаётиб унга муҳрланган хат берган ва сафарининг икки кунидан сўнг бу хатни очишга буюрган. Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам маълумот қабул қилишнинг керакли вақтини аниқлаган, шунингдек бу билан мусулмонларга хавфсизлик ва махфийликдан таълим берган. Шу билан бирга, бу иш Мадинадаги мунофиқ ва яҳудлардан иборат душманлардан хавфсиз бўлиш имконини берарди.
Ўз вақтида берилган маълумотда қуйидаги фойдалар бор:
Келажакда ишнинг хавфсизлигини сақлаб туриш;
Ишнинг давомийлик услубини сақлаб туриш;
Бевақт берилган маълумотнинг йўқлиги сабабли биродарларни сақлаб қолиш;
Ишларда тўсатдан ҳаракат қилиш омилини сақлаб қолиш.
Олтинчи тамойил: Ҳатто битта хато ҳам тўғрилаб бўлмас хато бўлиши мумкин:
Тўғрилаб бўлмайдиган, биринчи ва охирги хато деб номланмиш хатолар бор. Масалан, ким портловчи моддалар билан ишласа, у ўша ишнинг мутахассиси бўлиб, керакли хавфсизлик чораларига риоя қилиши керак. Биз қайсидир биродар мина тайёрлаётиб, портлаб кетганини эшитиб турамиз, кейин суриштирсак, у портловчи моддалар ҳақида фақат биронта китобдан ўқиб олган бўлади. Хавфсизлик соҳасида ҳам бундай биринчи ва охирги хатолар кўп учрайди. Мисол учун, билимсиз портловчи моддалар билан ишлайдиган инсондан ҳам хавфлироқ одам ҳақида айтиб бермоқчиман:
У одам мусулмон жамоатида яхшилардан бири эди. Кейин эса унинг иймони сустлашиб, у душман билан мусулмон ва мужоҳидларга қарши ишлаб, сирларни ва нозик жойларни душманга фош қилди. Сўнг у ўзининг тавбаси ва надомати ҳақида эълон қилганда, амирлардан бири уни ўз жамоатига олиб, тўғрилаб бўлмас хатони содир этди. Ким бундай қилса ўзидан кўрсин. Ким Аллоҳнинг динига ишлаётган бўлса, шуни қаттиқ қулоғига қуйиб олсинки, бундай сотқинларнинг тури мусулмонлар учун энг хавфли, ҳатто душманлардан ҳам хавфлироқ ҳисобланади. Бу ҳолатда жамоат нафақат хатарга, балки улкан хатарга учрайди, Аллоҳ барчамизни сақласин.
Eттинчи тамойил: Фавқулодда вазиятда ўз ўринларида қолишлик:
Хатар эълон қилинганда душман биродарларни тутиш учун фаол ҳаракатга киришади, бундай вақтда зарурий хавфсизлик шароитлари бор жойда кутиш керак. Жойни тарк этмасликка интилиш керак, чунки ҳаракатланиш хатарни вужудга келтиради ва душман осонгина асирга олиши мумкин.
Аммо баъзи сабаблар туфайли биродарлар қароргоҳдан чиқишади ва бу уларнинг ошкор бўлишига олиб келади. Бу хатоларни такрорламаслик учун ушбу сабабларни айтиб ўтамиз:
Оиласи учун хавотирланиш, айниқса аёллар хусусида;
Ҳолатларни тушунтириш учун баъзи биродарлар билан алоқа қилиш;
Гуруҳнинг бошқа аъзолари хусусида хавотирланиш;
Ушбу қароргоҳдан хавотирланиб, бошқа жой исташ;
Бу хатолар бўлмаслиги учун қуйидагилар қилиниши керак:
Иш бошланишидан аввал оилани бехатар жойга жойлаштириб қўйиш;
Қароргоҳни ўзи топиб, унинг хавфсизлигида ишонч ҳосил қилиш ва бошқа заҳира жой ҳам топиб қўйиш;
Бу вақт мобайнида биродарлар билан алоқаларни узиш;
Барча муҳим ишларни амалиётгача хавфсизлантириб қўйиш;
Беркиниб ётган вақт мобайнида ташқаридаги ишларни қилиб турадиган ўринбосар тайинлаб қўйиш.
Саккизинчи тамойил: Одатлар асири бўлиб қолма:
Ҳаётда инсонларнинг маълум феъл ва одатлари бўлади, хоҳ бу еб-ичишда бўлсин, кийинишда, йўлда ёки бошқалар билан гаплашишда бўлсин. Аллоҳнинг динига ишлаётган биродарлар ҳам ушбу ҳаётнинг бир қисми бўлиб, ўзларининг аниқ ажраб турадиган феъл-атвор, одатларига эга.
Баъзи ишларга салбий таъсир қилишидан ташқари, мен буни ёмон ҳолат демайман, яъни биз суҳбатлашаётган амният соҳасида. Масалан, кийиниш соҳасида бир биродарнинг ҳеч қандай ҳолатда ўзгартирмайдиган маълум бир одати бор ёки фақат маълум бир транспорт воситаси орқали ёки маълум бир йўл билан ҳаракатланади ва шунга ўхшаш бошқа одатлар. Бу ҳаммаси душманга уни ушлашда ёрдам беради, унинг ҳаракатларини аниқлаш осон бўлади.
Бу одатлар эса мусулмонга айрим ҳолатларда қаттиқ халақит қилади ва у одатлардан қутула олмайди. Бундан инсоннинг ҳар-хил вазиятларга ва халқлар одатларига мослаша олиш муҳимлиги келиб чиқади. Бу улар билан бирга яшаб, уларнинг тили, шевалари, одатлари, феъл-атворларини ўрганиб чиқишда ҳосил бўлади ва баъзи ҳолатларда бу билимлар ёрдам беради.
Шунингдек, аксинча, агарда мусулмон ўзининг одатларининг асири бўлса, унда олдига қўйилган вазифаларни бажариш қийин бўлади ва ҳар-хил нохуш ҳолатларга олиб келиши мумкин.
Шу билан биз мусулмон жамоатидаги хавфсизликнинг асосий тамойилларини тушунтиришни тугатиб, бошқа мавзуга Аллоҳ таолонинг каломи билан ўтамиз:
“Иймон келтирган, ўз иймонларини зулм билан аралаштирмаган зотлар — ана ўшалар хотиржам бўлгувчидирлар ва ўшалар ҳидоят топгувчидирлар” (Анъом, 82-оят).
Аллоҳнинг динига хизмат қилаётган ҳар бир мусулмоннинг қалбида ва онгида ҳар замон ва ҳар маконда ушбу тушунча қаттиқ ўрнашган бўлиши керак. Иймонини ўзига ва бошқаларга зулм билан аралаштирмасин. Кимдаки бу сифат бўлса, Аллоҳ таоло ваъда қилган хотиржамлик, хавфсизлик ва бу дунё ҳамда охиратдаги ҳидоят билан хурсанд бўлсин. Бу дунёда душманларнинг макру-ҳийлаларидан хавфсизлик, охиратда улкан имтиҳонлардан ҳидоят.
Эй Аллоҳим, бизга иккала дунёда ҳам хавфсизлик бергин, Ўзинг ал-Ваҳҳобсан. Амин!
Миллий хавфсизлик
«Миллий хавфсизлик» бу давлатнинг сиёсий чегараларидан ўтиб, давлатнинг ҳақ-ҳуқуқларини бутун дунё бўйича қўриқлайдиган тушунча.
Давлат ичидаги хавфсизлик хизматларининг турлари:
Давлат ўзининг бирлиги, тузуми, ҳудудларининг бутлигини, шунингдек, бошқариб турган мамлакати устидан босқинчилик ва маданиятли талончилик иштаҳаларини ҳимоя қиладиган хавфсизликнинг турли хизмат идораларига суянади. Аслида жамият устидан назорат қилиш миқёсида, очиқ ишлайдиган, бировларнинг ҳуқуқини поймол қилмоқчи бўлганларни таъқибга оладиган хизмат таъсис этилган бўлиши керак. Ҳукмдор тузумнинг хавфсизлигини, тинчлигини сақлаш учун махсус махфий хизмат бўлади. Шунингдек, бошқа давлатлар билан ишлайдиган ўз йўналишида кучли хизматлар бор. Ундан ташқари, давлатнинг хавфсизлиги, ташқи ва ички қизиқишларини ҳимоя қиладиган кўплаб очиқ ҳамда махфий хизматлар бор:
Қуролли кучлар: қуруқликдаги, денгиздаги, ҳаводаги, ҳаво мудофааси, денгиз пиёдаси. Вазифаси – ташқи душманга қарши ишлаш.
Миршаблар ёки Ички Ишлар Вазирлиги. Вазифаси: жамиятнинг ички хавфсизлигининг ҳимояси, намойишларни тарқатиш, безориликларни тўхтатиш, аҳолини террор қилиш.
Айғоқчилик хизмати (разведка), унинг турлари ва вазифалари:
a) Ҳарбий разведка, мудофаа вазирлиги остида ишлайди, қуролли кучлар аъзоларидан ташкил топган. Вазифаси: қўшиннинг сирлари ва хавфсизлигини ҳимоя қилиш, душман ҳақида маълумот йиғиш ва қўшин бўйича бошқа ишлар.
b) Давлат хавфсизлик хизмати разведкаси, баъзи давлатларда ички ишлар вазирлиги остида, баъзи давлатларда мустақил бўлиб ишлайди. Вазифалари: ҳукмдор тузумни фуқаровий мухолифатдан ҳимоя қилиш. Халқ, мухолиф ҳизблар (партиялар), диндор ва бошқа кучлар ҳақида маълумот йиғади.
c) Ташқи разведка, давлат раҳбариятига бўйсуниб ишлайди. Вазифалари: бошқа давлатлар ичида стратегик вазифалар ва жосуслик билан шуғулланади.
Қандай қилиб разведка ташқаридан маълумот йиғади:
Ҳукумат “қароргоҳ” (база) деб номланадиган, зобитлар раҳбарлик қиладиган ходимлар тармоғига иборат жойга суянади. “Қароргоҳ” қуйидаги идоралар кўринишида бўлиши мумкин:
a) Давлат элчихонаси;
b) ОАВ вакиллиги;
c) Иқтисодий лойиҳалар (алоқа компаниялари, турли фирмалар…)
d) Хайрия (гуманитар) ташкилотлари. Кўпинча бундай ташкилот раҳбарлигига жамият томонидан яхши қабул қилинадиган, доғ тегмаган шахслар қўйилади. Бошқа вазифалар муҳим маълумот узатувчилар зиммасида бўлади;
Жосус бўлиб ишлашга ким лойиқроқ:
a) Баъзи сиёсий маҳбуслар, айниқса биринчи марта ҳибсга олинганлар. Улардан ўз жамоатларида қолиб, маълумотни етказиб туриш талаб қилинади.
b) Жиноятчилар ҳам кўпинча махсус хизматлар аъзоси бўлади. Давлат маълумот эвазига уларнинг жиноятига кўз юмади.
c) Баъзи касблар вакиллари: киракашлар, баққоллар ва бошқалар.
d) Барча ташкилотларнинг баъзи ходимлари: завод, фабрикалар, мактаблар ва бошқалар.
Хавфсизлик атамалари:
Хавфсизлик – бу давлат ёки ташкилот сирларини ички ва ташқаридан хавф-хатардан сақлаш учун бажариладиган ишлар ва услублар мажмуаси.
Жосуслик – бу махфий услублар бўлиб, улар ёрдамида ташкилот ёки жисмоний шахслар бошқа ташкилот ёки давлат хавфсизлигига таъсир қилувчи маълумот ёки сирларга эга бўлиш учун барча имкони бор воситалардан фойдаланишига айтилади.
Мақсад-ҳадаф – бу унга қарши жосуслик фаолияти йўналтирилган инсон, инсонлар гуруҳи ёки бошқа нарса.
Куратор-раҳбар – маълум топшириқда амалиётлар ва ходимлар бошқарувига жавоб берадиган зобит.
Манбаа – ундан маълумотни чиқариб олса бўладиган инсон, нарса ёки амал.
Жосус – давлат ёки ташкилотга қарши қўпорувчилик ёки айғоқчилик ишлари билан шуғулланадиган ташқи разведка вакили.
Шахсий таркибнинг хавфсизлиги – бу ишончли одамлар ичида мавжуд бўлган сир ёки ҳужжатларни сақлаб, ҳимоя қилиш учун ташкилий ишлар мажмуаси.
Қурилмалар хавфсизлиги – бу бизнинг алоқа воситаларимиз ҳақида душман томонидан маълумот олишига тўсқинлик қилиш учун амалга ошириладиган ташкилий ишлар мажмуаси.
Амалиётлар хавфсизлиги – бу разведка амалиётларининг муваффақиятини кафолатлаш, шунингдек шахсий таркибни ишдаги хатоларидан огоҳ этиш учун амалга ошириладиган ташкилий ишлар мажмуаси.
Хавфсиз уй – бу разведка хизмати томонидан разведка мақсадида ишлатиладиган жойга айтилади.
Молиявий қўпорувчилик – ташкилот ва одамларга зиён етказиш орқали террор, қўрқитиш, шантаж ва бузиш ҳаракатлари.
Қўпорувчилик фаоллиги – давлат ёки ташкилотга қарши барча фаоллик: ҳарбий, сиёсий, иқтисодий душманлик. Бу фаолликни душманлик қилувчи давлат ёки жамоатлар ҳукмдор тузумни ағдариш ёки давлат сиёсатини юмшатиш ёки миллий иқтисодни инқирозга учратиш мақсадида моддий ва маънавий усуллар орқали амалга оширишади.
Жамоатчилик фикри – бу маълум вақт мобайнида халққа тегишли умумий масала бўйича кўпчиликнинг фикри. Асосан бир инсондан иккинчисига далил талаб қилинмаган ҳолда узатилади.
Ташвиқот – бу маълум мақсадга ёрдам бериши мумкин бўлган кўпчилик фикрига керакли таъсир кўрсатиш учун маълум маълумотнинг ташкиллаштирилган ҳолда жамоатчилик онгига киритишга урининиш.
Рапорт (ҳисобот) – қаттиқ ҳимоя қилиниши лозим бўлган, муҳим маълумотни ўз ичига олган ҳужжат. Маълумотнинг муҳимлиги ва ҳимоя меъёрига қараб фарқланади.
Сатрланиш (маскировка) – бу шундай ташқи кўриниш-ки, унинг орқасидан жамоат ёки ташкилот шахсий таркибининг фаоллиги яширинган. Сатрланиш маълум вақтда маълум жойда бўлишни оқлаб, ишнинг махфийлигини таъминлайди.
Режалаштириш – мақсадга яхшироқ эришиш учун мақсад ва воситаларни олдиндан ўрганиб чиқиш.
Сўроққа тутиш – сўроқ қилувчи томондан ташкиллаштирилган маълум шароитларда маълум усулда маълум шахсдан маълумотни чиқариб олиш қобилияти.
Ходимлар – бу танланган ва ўз томонига оғдириб олинган одамлар, уларнинг устидан уларни бирон мақсад учун оғдириб олган шахс ҳукмронлик қилади.
Ходимларни бошқариш – бу уларни маълум йўналишда устидан ҳукмронлик қилиб ҳаракатлантириш, зарурат бўлганда, уларни жазолаш.
Учрашув – бу икки томон ўртасида ташкиллаштирилган учрашув: ошкор қилинган тараф ёки сатрланган тараф томонидан суҳбат давомида маълумот олиш мақсадида уюштирилиши.
Махфий учрашув – бу куратор ва ходим ўртасидаги маълум мақсад билан маълум режа бўйича тўғридан-тўғри алоқа.
Махфий алоқалар – бу разведка ходимлари ўртасида душман фош этмаган ҳолда маълумот, буйруқлар, молиявий воситалар узатиладиган воситалар.
«Содиқлар» учун махсус Абу Абдуллоҳ Муҳожир таржима қилди
