• Мавзу: Мусулмонларнинг Даъват қилиш усуллари ва Аллоҳ йўлидаги жиҳод
• Муаллиф: Шайх Анвар Авлакий(роҳимаҳуллоҳ)
• Таржима қилди: Холид Тошкандий, 1434й, Робиул-Аввал
Гап шундаки, менга бир неча саволлар берилди.
Шулардан бири, Ислом қилич билан ёйилганми ёки йўқми?… Ахир динда мажбурлик йўқ-ку?…
Динга зўрлаб (киритиш) йўқдир. (Бақара сураси 256-оят.)
Ундай бўлса нега кўп урушлар бўлиб ўтган?…
Менинг фикрим шуки, биз бу масалада аниқ бир фикр ва хулосада бўлишимиз керак.
Чунки кофирлар Ислом қилич ва мажбурлик билан сингдирилган деб айтишмоқда . Келинглар, бир хулосага келишдан аввал, тарихда нималар бўлганини ва қандай ҳодисалар юз берганини ўрганиб чиқайлик! Ислом давлатининг чегаралари, қурол билан кенгайтирилган ва бунда ҳеч қандай шубҳага ўрин йўқ! Саҳобалар бегона юртларга бостириб кириб, у ердаги ҳокимият уларнинг қўлига ўтар эди ва шу билан Ислом Халифалиги кенгайтирилар эди. Босиб олинган диёрларда ҳукмронлик уларнинг қўлига ўтгандан сўнг улар Аллоҳнинг қонунини жорий қилишарди. Аммо улар маҳаллий аҳолини ҳеч қачон Исломга зўрлаб киритганлари йўқ. “Динга зўрлаб (киритиш) йўқдир.”
Улар уйма-уй юриб, ҳар бир одамга “Сен мусулмон бўлишинг керак” деб ҳеч кимни мажбур қилмаганлар. Чунки бу борада, бизларда ҳеч қандай ҳақ-ҳуқуқ йўқ. Дин бу ҳар бир инсоннинг қалбидаги нарсадир ва бунга ўзи эътиқод қилмоқлиги лозим.
Хўш, Ислом куч билан ёйилганми ёки йўқми? Бу масалани, икки томонлама кўриб чиқишимиз мумкин. Биринчи, Халифалик чегаралари куч билан кенгайтирилган, бошқа диёрлар босиб олинган. Нимага? Жавоб шуки, саҳобаларнинг (розияллоҳу анҳум) эътиқодлари шу эдики, бутун ер юзи Аллоҳники ва фақат Аллоҳнинг қонуни бу ер куррасида ҳукмрон бўлиши керак. Исломдан бошқа ҳар қандай тузум(хоҳ демократия бўлсин, хоҳ коммунизм, улар)нинг бу ер юзида ҳукмронлик қилишга ҳаққи йўқ! Бу саҳобаларнинг эътиқодлари эди.
Росулуллоҳ (соллалоҳу алайҳи васаллам) ҳадисларида айтилгандек: “Токи улар Аллоҳдан ўзга ибодатга лойиқ зот йўқ деб ва Муҳаммад Унинг элчиси деб гувоҳлик бермагунларича менга улар билан жанг қилишлик буюрилди. Улар намозни қойим қилсалар, закотни ўтасалар, шу нарсаларни бажарсалар мендан уларнинг жонлари омондадир.”
Баъзида биз мусулмонлар, даъват учун “Ислом куч билан ёйилмаган ва саҳобалар ҳеч-қандай жангларда иштирок этишмаган ва ўзга диёрларни куч билан тортиб олишмаган” деганга ўхшаш нарсаларни айтамиз. Биз бу сўзларимиз билан, саҳобаларнинг қилган ишларига зид нарсаларни айтмоқдамиз. Агар улар бу сўзларни эшитишганларида эди, бундан рози бўлишмас эди.
Энди бу масалани бошқа томондан кўриб чиқсак. Бугунда сизлар ва мен мусулмон, лекин қайси йўл билан биз мусулмон бўлдик? Агар саҳобалар (розияллоҳу анҳум) илгари яшаб ўтган аждодларимиз диёрларига бориб, у ерда бир дўкон очиб ва Исломга даъват қилувчи китобчаларни тарқатишганларида эди… Мен бир мисол тариқасида келтиряпман, фикрлашимиз учун… ва айтишсаки: “Илтимос Исломни қабул қилинглар. Ислом яхши диндир. Ислом бу тинчлик динидир ва ҳоказо”. Шу билан улар бизларнинг аждодларимизни мусулмон қилмоқчи бўлганларида нима бўлган бўлар эди.
Эҳтимол, бизнинг аждодларимиз жавоб ўрнида саҳобаларни помидорлар билан тошбўрон қилиб ташлаган бўлар ва ўз уйларига қайтишларини талаб қилар эдилар. Лекин саҳобалар (розияллоҳу анҳум) бу айтилган нарсалар билан шуғулланишмаганлар. Улар ўз лашкарларини ғурур ва иззат билан душман диёрларига киритар эдилар. Улар хор бўлиб даъват қилишганлари йўқ. Улар ҳар бир хонадон эшигини қоққан эмаслар, “Илтимос мусулмон бўлинглар” деб.
Саҳобалар (розияллоҳу анҳум) янги диёрларни фатҳ қилар эдилар ва Аллоҳнинг қонунига асосланган ҳукмронликни ўрнатар эдилар. Кейин улар масжидларга борар эдилар ва бирон кимса Ислом билан қизиқса, ўша инсонга шу фурсат тақдим этиларди. Саҳобалар одамларга “Исломни қабул қилинглар” деб ялинган эмаслар. Улар бу нарсалар билан шуғулланмаганлар. Баъзи тўқима ривоятларда Росулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) шу даъват йўлини қилганлар деганга ўхшаш гапларни келтиришади.
Масалан бир ривоятда айтилишича: “Маккада ёмғир ва момақалдироқли тунларнинг бирида Росулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) Абу Жаҳлнинг уйига эшигини тақиллатиб келдилар. Абу Жаҳл ўзига шундай деди: “Ҳеч-ким бу пайтда келмайди, шояд муҳим иш билан келган бўлса”. Абу Жаҳль уйининг эшигини очди ва Росулуллоҳни (соллаллоҳу алайҳи васаллам) кўрди ва ул зот унга: “Ла илаҳа иллаллоҳ” дегин дедилар. Абу Жаҳл эса эшигини ёпиб олди”.
Бу ёлғон (тўқима) ҳадисдир. Росулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) ўзларининг шаънларини ҳурмат қилар эдилар ва шундай ҳолатларга ўзларини қўймас эдилар. Ул зот Қурайш катталарининг олдига виқор билан борар эдилар ва уларга: “Ла илаҳа илла лоҳ”денглар шундагина нажот топасизлар” деб хитоб қилар эдилар. Росулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) ҳақоратланишни ва лаънатни эшитишни хоҳламас эдилар. Баъзида баъзи одамлар даъват учун хорликка сабр қилиш бўлади деб ўйлашади. Йўқ! Росулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) бу хорликни хоҳламас эдилар, ул зотга нисбатан айтилган сўзларни кўнгилларига олар эдилар. Қурайш қавмидан бўлган кофирлар, Муҳаммад (алайҳиссалом)га ёмон сўзларни айтишганда қалбларига қаттиқ ботар эди.
Шунинг учун ҳам Аллоҳ таоло, ул зотни тинчлантирувчи ва далда бергувчи оятларни нозил қилар эди. Тоифда бўлган воқеа, Муҳаммад (алайҳи саломни) жуда ҳам ранжитган. Бу бўлиб ўтган ҳодисалар, Росулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам)нинг хоҳишлари билан бўлмаган, балки ўша даврда кучга эга эмас эдилар. Кейинчалик Мадинада кучга эга бўлганларидан кейин бу ҳодисалар бошқа такрорланмаган. Шунинг учун ҳам, саҳобалар (розияллоҳу анҳум)нинг даъват усуллари шундай бўлган: Улар душман диёрларига бостириб кирар эдилар ва 3 та шарт қўяр эдилар.
1. Исломни қабул қилишлик.
2. Жизя тўлашлик.
3. Жанг.
Ким Исломни қабул қилмаса, хор ва бўйинсунган ҳолларида жизя тўлашликка мажбур эдилар. Саҳобалар (розияллоҳу анхум) масжидларда мажлислар уюштирар эдилар ва одамлар шу мажлисларга келишар эди. Келган одамлар уларни кўриб “қандай қилиб сизлар каби бўлишимиз мумкин” деб ажабланиб сўрар эдилар. Нега инсонлар саҳобаларга талпинар эдилар? Чунки улар юқори эдилар ва даъват қилинаётган динни ўзларида рўёбга чиқарар эдилар ва шу дин билан яшар эдилар. Шунинг учун одамлар саҳобалар томонга ошиқар эдилар. Мана шу саҳобалар (розияллоҳу анхум)нинг йўли эди. Улар даъват учун ер юзи бўйлаб юрганлари йўқ, баланд овоз чиқарувчи мосламалардан фойдаланишмаган, миссионерлар каби кўчаларда даъват қилиб, одамлар эса уларга эътибор ҳам қилмасдан. Саҳобалар (розияллоҳу анҳум) ҳеч қачон ўзларини бу ҳолатга солишмаган.
Инсон даъват учун ҳорликка сабр қилиши нотўғри, бундай йўл тутиш лозим эмас.
Нега?! Чунки одамларнинг Исломга кириши бизларнинг вазифамиз эмасдир. Ҳидоят бу Аллоҳ азза ва жалланинг Қўлидадир ва буни Ўзи хоҳлаган бандасига ато этади. Бизларнинг вазифамиз ва талаб қилинаётган нарса эса ўз иззатимизни ва шаънимизни унутмаган ҳолда даъват қилмоқликдир. Қолган нарсаларда эса, Аллоҳ азза ва жаллага суянмоқлигимиз лозим.
Ҳатто Росулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) ўз амакилари Абу Толибни Исломни қабул қилишга кўндира олмаганлар. Бу ҳодисанинг акси бўлган. Абу Зар (розияллоҳу анҳу) Росулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам)нинг олдиларига узоқ юртдан байъат) бериш учун келганлар.
Муҳаммад (алайҳиссалом) ундан сўрадилар: “Қаердан келдинг?”
Саҳобий жавоб бердилар: “Бану Ғифордан.”
Бу қабила йўлтўсарлиги билан машҳур эди. Улар саҳроларда карвонларни талон-тарож қилиш билан шуғулланар эдилар.
Шунинг учун Росулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) ажабланиб: “Субҳаноллоҳ, Аллоҳ ўликларни тирилтирувчи Зот, Аллоҳ ҳидоятни Ўзи хоҳлаганига беради” дедилар.
Робиъ ибн Амр форс қўмондони Рустум билан суҳбатлашганда унга Ислом ҳақида хабар берди ва деди: “Агар сен Исломни қабул қилсанг, бу сен учун яхшиликдир. Агарда бош тортсанг, бу сенинг қилган амалинг натижаси, оқибатидир”.
Аммо сизлар “бугунги кунда қилинаётган даъват керак эмас” деб ўйламанглар. Мен сизларга саҳобаларнинг йўлини тақдим этмоқдаман холос. Ҳозирги қилаётган даъватларимизни давом эттиришлигимиз лозим, чунки бугунги ҳолатда фақат шунга қодирмиз. Менга ёқмаётган нарса шуки, одамлар саҳобалар ҳақида нотўғри фикрдалар, улар қўллаган усуллар хусусида. Мана нимада гап!
Уларнинг босиб ўтган йўллари ва даъват усули энг тўғри ва муваффақиятли эди. Биз ҳозирда ўзимиз қодир бўлган нарсани қила оламиз. Чунки, бугунги кунда вужудга келган ҳолатдан келиб чиқиб, саҳобалар қўллаган усулни биз қила олишлигимизда гумон бор. Аммо биз ҳеч бўлмаганда улар қўллаган усуллар ҳақида тўғри тасаввурда бўлмоқлигимиз керак. Уларга қарши сўзлашдан тийилишлик учун.
Нега мен бу нарсаларни айтмоқдаман? Чунки мен аждодларимнинг юртига қилич билан келган саҳобалар (розияллоҳу анҳум) билан фахрланаман. Улар Исломни қабул қилмаган аждодларимни қиличдан ўтказар эдилар ва қолганларга шундай хитоб қилишар эди: “Исломни қабул қилинглар, йўқса жизя тўлайсизлар ва сизларнинг келажакларингда ҳеч қандай ёруғлик йўқ. Мен бундан жуда фахрланаман. Чунки бу даъват усули мени залолатдан халос этди. Агарда саҳобалар (розияллоҳу анҳум) миссионерлар усулини қўллашганида, эҳтимол менинг аждодларим мусулмон бўлмаган бўлар эдилар ва мен жаҳаннам аҳлидан бўлиб қолар эдим. Куфрда яшаб, жаҳаннам аҳлидан бўлгандан кўра, менинг аждодларим ўлдирилишини, хор бўлишини ва саҳобаларнинг қуллари бўлишини ва улардан бири Холид ибн Валиддек инсоннинг (розияллоҳу анҳу) оёқ кийимини тозалашини ихтиёр этар эдим. Саҳобалар қилган ишларидан бизлар бахтиёр ва ғурурланмоғимиз керак.
Росулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) шундай деганлар:
“Қиёмат куни фақир муҳожирлар жаннат эшигини юошқалардан 500 йил аввал таққиллатадилар. Фаришталар жаннат эшикларини очадилар ва улардан сўрайдилар:
“Қандай қилиб бу ерга келиб қолдинглар? Ахир ҳисоб-китоб тугамаган бўлса?”
Фақир муҳожирлар фаришталарга шундай жавоб берадилар: “Аллоҳ бизлардан нимани сўрасин. Бизларнинг бутун умримиз, елкамиздаги қиличлар билан, Аллоҳ йўлидаги ғазотларда ўтган бўлса?! Бизларда ҳеч вақо бўлмаган, бизлар савдо-сотиқ билан ҳам шуғулланмас эдик ва ишлатиш ёки кўпайтиришлик учун пулларимиз ҳам бўлмаган. Роббимиз бизлардан нимани сўрасин? Бизнинг бутун ҳаётимиз Аллоҳ йўлидаги жангларда ўтган.”
Шунинг учун, бизлар саҳобалар олдида қарздормиз ва улардан миннатдор бўлмоқлигимиз зарур ва ҳақларига дуо қилишимиз керак.
Росулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) шундай деганлар: “Баъзи одамлар жаннатга кишанланган ҳолда кирадилар…” Бу нима дегани? Бўлиб ўтган жанглардан сўнг, баъзи одамларни кишанланган ҳолда олиб келадилар ва кейинчалик улар мусулмон бўладилар. Улар жаҳаннам оловидан омондадирлар ва лекин жаннатга кишанланган ҳолда кирадилар.
Манба: “Sodiqlar”
