Исломий ҳаракатда жамоа билан унинг раҳбари ўртасидаги интизом

МАҚОЛАЛАР

Доктор Ҳасан Муҳаммад қаламига мансуб

    Шубхасиз, дин галабаси учун харакат килаётган хар кандай исломий жамоанинг кучли булиши ва жамоъа биносини ташкил килувчи гиштларнинг мустахкам булиши – шу жамоъа аъзолари билан унинг рахбарияти уртасидаги узвий богланишнинг канчалик кучли ёки кучсиз эканига богликдир. Уз рахбарияти билан узвий алокаси кучли булган жамоъанинг турли ютукларни кулга киритиши, албатта, осонрок булади. Мусулмонлар кулга киритган галабаларнинг купгинаси айни шу омилнинг душманларнинг маглубиятга учраши ва тор-мор этилишида етакчи рол уйнаганини аник курсатади.

    Биз гапираётган бу узвий богланишнинг мухим жихатларидан бири жамоъа аъзоларининг исломий тартиб – интизомга катъий риоя килишларидир.

    Бунинг маъноси жамоа ичидаги хар бир муъминнинг шахсиятини йукка чикариб, уни рахбарият унга нимани буюрса, индамай кетидан эргашиб кетаверадиган роботга айлантириб куйиш дегани эмас, албатта.

    Шуни хам таъкидлаб утиш лозимки, бундайларнинг исломий тартиб-интизом хакидаги нотугри тушунчаси Ахли Сунна вал-Жамоъа манхажига тескаридир ва купрок, суфийлар тушунчасига мос келади. Маълумки, гассол узи юваётган маййитни хохлаган тарафига буриши осон булганидек, суфий шайхлар хам уз муридларидан ана шундай, маййитдек осон бошкариладиган булишларини талаб киладилар. Муридлар эса «Эътироз кила курма, акс холда хайдаласан», ёки «Оч корним – тинч кулогим» коидасига амал килиб юраверадилар.

    Сахих исломий манхаж буйича тартиб-интизомга катъий риоя килишнинг маъноси, рахбариятнинг буйрук ва курсатмалари – модомики, Куръон ва Суннатнинг очик ва равшан далилларига зид булмаётган экан– уларнинг барчасига итоат килиш демакдир. Чунки, Холикка маъсият килишга буюрилганда – хеч кандай махлукка итоат этилмайди.

    Жамоъа аъзолари уз рахбариятига итоат этишлари вожиб булса, рахбарият хам уз навбатида солих салафларимиздан мерос колган хак ва тугрилик манхажига тула риоя килмоги, уз хой-хавасларига тобеликдан, узининг ёки якинларининг манфаатларини кузлаб иш олиб боришдан буткул халос булмоги лозим. Бу эса, Аллох таолонинг олдидаги маъсулиятини чукур хис килиш билан ва доимо Аллохдан такво килишга интилиш билангина хосил булади.

    Имом Ибн ал-Коййим шундай дейдилар:

    «Риёсатга ва шахватга булган кизикиш – Аллохдан такво килган ва Охират хаётининг Дунё хаётидан яхширок эканлигини яхши билган кишиларни Охиратни куйиб, Дунёни афзал куришга чорлаши мумкинмас. Улар Китоб ва Суннатни махкам ушлаш, сабр ва намозни узига ёрдамчи килиш, дунёнинг арзимас ва уткинчилиги-ю, охиратнинг якин колганлиги ва давомийлиги хакида куп уйлаш оркали шундай мавкега етишадилар».

    Качонки, рахбарият интизом борасида ана шу йулни тутар экан ва уз сиёсатини белгилашда юкорида баён килинган манхажга риоя килар экан, жамоъа аъзолари учун бундай рахбариятнинг барча курсатмаларига буйинсунишлари ва унинг фармонларини бажариш билан унга хамкорлик курсатишлари вожиб булади.

    Имом Ибн Таймийя шундай дейдилар:

    «(Бошликларга) хамкорлик курсатиш – икки турли булади:

    Бири – яхши ишлардаги, такводаги хамкорлик. Масалан, жиход килиш, хаддларни коим килиш, хукукларни таъминлаш, мухтожларга молиявий ёрдам килиш каби ишларда бошликларга хамкорлик килиш. Бундай хамкорликка Аллох ва унинг расувли буюргандир.

    Иккинчиси – маъсият ва тажовузкорликдаги хамкорлик. Бундай хамкорликка бегунох кишиларнинг конини тукишда, молини тортиб олишда ва калтаклашга сазовор булмаган кишиларни калтаклашда бошликларга ёрдам бериш каби ишлар киради. Бундай хамкорликни Аллох ва Унинг расувли харом килгандир».

    Шайх Мухаммад Кутб шундай дейдилар:

    “… Биз шуни яхши билиб олишимиз керакки, хеч бир жамоъа, агар унинг аъзолари уз рахбарига кулок солиш ва итоат этиш хаккини адо этмас экан, оёкка туролмайди. Имом Алийнинг (Аллох у кишидан рози булсин) маглубиятга учрашига хам – узлари бирон тайинли фикрга эга булмаган, тагин бунинг устига, уз рахбарининг буйрук ва курсатмаларига итоат этиш урнига, у билан хар бир буйрук тугрисида нукул талашиб-тортишаверган лашкари сабаб булганлиги инкор этиб булмайдиган тарихий хакикатдир…”.

    Демак, интизомсиз бирон ишнинг дуруст булиши кийин, интизом эса уз навбатида, рахбарга кулок солиш ва итоат этиш билангина булади. Лекин итоат хам факат маъруф ишларга буюрилганда килиниши керак.

    Шу билан бирга, жамоъада куйида айтилган коидаларга риоя килиниши лозим:

    · Авваламбор, жамоъа аъзолари интизомга риоя килишлари учун барча катта-ю кичик масалалардан хабардор булишлари шарт эмас.

    · Иккинчидан, бирон шахс ёки жамоъа уз рахбариятини хато киляпти деб уйласа, буни тузатиш учун аввал у барча шаръий погоналар ва расмий йулларни босиб утиши керак. Токи, унинг бу хатти – харакати жамоъада тартибсизлик пайдо килмасин ва дин душманлари бу фурсатдан фойдаланиб колмасин.

    · Учинчидан, рахбариятнинг хато булиб куринаётган харакатини тугрилаш учун куйилган хар бир кадам жамоъа тартибларига риоя килинган холда амалга оширилиши лозим. Акс холда, аслида бир хатони тугрилаш учун куйилган кадам, мусулмонлар уртасида турли ички фитналар учун дарвозаларни кенг очиб беради ва унинг тизимида душман макр – хийлалари кириши учун катта тиркишлар пайдо килади.

    Шунинг учун, бундай калтис кадамни куйишдан аввал, унинг кандай окибатларга олиб келиши, ундан нима фойда олиш-у, нима зиён куриш мумкинлигини албатта эътиборга олиш керак. Яъни, кандайдир бир жузъий, иккиламчи манфаатни кулга киритаман деб, унинг йулида умумий, бирламчи манфаатни курбон килмаслик керак. Чунки, Имом Шотибийнинг таъкидлашларига кура, бу хусусда кабул килинган коида хам айни шундайдир:

    “Качонки, бирон умумий масала билан, бирон жузъий масала тукнаш келиб колса, албатта, умумий масала биринчи уринга куйилиши керак булади. Негаки, жузъий масала – кичик бир жузъий фойдани кузлайди, умумий масала эса – каттарок, умумий фойдани кузлайди. Умумий бир фойдани кулга киритиш учун бирор жузъий фойдадан курук колинса, оламда бирон низом узгариб колмайди. Аммо жузъий фойдани биринчи уринга куйиладиган булса, иккаласининг хам (яъни умумийнинг хам, жузъийнинг хам) низоми барбод булиши мукаррардир”

    Маълумки, пайгамбаримиз соллаллоху алайхи ва саллам Каъбани бузиб, уни Иброхим алайхис-салом асос солган пойдеворлар устида янгидан кутаришга кул урмаганлар, мунофикларни катл килишдан тийилганлар, масжидда бавл килаётган аъробийни зажр килишдан сахобаларни кайтарганлар. Негаки, шу уринларнинг барчасида, зохиран тугрирок куринган ишни килиш – кандай ёмон окибатларга олиб келиши мумкинлигини инобатга олганлар.

    Имом Шотибий хам юкорида келтириб утилган коидани асослаб бериш учун айни шу вокеаларни далил келтирганлар.

    Хадисда келишича, баъзи сахобалар Расувлуллох соллаллоху алайхи ва салламга мунофиклиги аник булган кимсаларни катл килишни маслахат килганларида:

    «Одамлар орасида – «Мухаммад алайхис-салом уз асхобларини улдирмокда», – деган гап чикишидан куркаман», – деб жавоб килганлар.

    Каъбани бузиб, уни Иброхим алайхис-салом асос солган пойдеворлар устида янгидан кутариш хакида фикр килганларида, Расувлуллох соллаллоху алайхи ва саллам Оиша онамизга (Аллох у кишидан рози булсин) шундай деганлар:

    “Агарда кавмингиз куфрдан эндигина кутулиб, якинда Исломга кирганлардан булмаганида, Каъбани Иброхим алайхис-салом пойдеворлари устида янгидан кутарган булур эдим.”

    Худди шу коидадан келиб чикиб, Имом Молик хам Каъбани Иброхим алайхис-салом пойдеворлари устида янгидан кутармокчи булган халифага куйидагича фатво берган:

    “Бундай килманг! Токи, Байтуллох одамлар кулида (у билан хохлаган ишни килиш мумкин булган) уйинчокка айланиб колмасин”.

    Шуни хам унутмаслик керакки, гохида инсон узига хато куринган бирон ишни тугрилайман деб, яхши ният билан, дин учун куюнганча отилиб чикади-ю, лекин бу уринишидан аввал унинг окибатларини, унинг нима фойда ва нима зиёнлар олиб келиши мумкинлигини шариат курсатмалари ва коидаларига мувофик равишда яхшилаб урганиб чикмайди. Пировард натижада узининг бошига хам, колган мусулмонларнинг бошларига хам – ажралиш, булиниш, узаро адоват ва нафрат, ишончсизлик, оркага чекиниш, мусулмонлар сафида бушашиш ва парокандалик каби улкан балоларни олиб келади, душманнинг галаба козонишига, унинг кулида мусулмонларнинг хорланиб колишига сабаб булади.

    · Туртинчидан, шариъат тарафидан бирон аник хукми белгиланмаган баъзи бир ижтиходий масалаларда, хамда жамоъани идора килиб, бошкаришга тааллукли булган масалаларда ким нимани хохласа татбик килавермаслиги лозим. Балки бу масалалар хакида жамоъа рахбарияти узаро кенгашиб, уларни илмий тарзда бахс этишлари ва фикрий мухокама килишлари ва нихоят, бу хакда расмий равишда бирон тегишли карор кабул килишлари керак булади. Бирон бир ижтиходий ёки идорий масалада рахбарият ана шу услубда карор кабул киладиган булса, бу карорга жамоъа аъзолари норозилик билдиришлари ёки унга итоатсизлик килишлари мумкинмасдир.

    Жамоъа рахбариятининг шундай ижтиходий масалалар хусусида узи кабул килган карорларига буйсуниш-буйсунмаслик ихтиёрини хар бир кишининг узига ташлаб куявериши жуда ёмон окибатларга олиб келиши мумкин (Масалан: “Каноат хосил килса эргашсин, булмаса, узи билади” кабилидаги гаплар билан).

    Шу боисдан, ана шундай ёмон окибатларнинг олдини олиш ва ишларни тартибли ва интизомли равишда олиб бориш учун жамоъа рахбарияти узининг ана шундай масалалар юзасидан кабул килган карорларига катъий итоат этишни жамоа аъзоларидан талаб килишга тула хаклидир.

    Жамоъа аъзолари хам – гарчи бу масалалар хусусида узларининг бошкача фикрлари мавжуд булса хам, бебошлик килмасдан, интизом саклашлари, барчалари бир тан булиб уз рахбарияти курсатмаларига эргашишлари тугри булади. Бундай окилона тутилган йул жамоъа онгининг канчалик баландлигини ва уларнинг Ислом хакида канчалик соглом тушунчага эга эканлигини курсатади.

    Негаки, Абдуллох ибн Масъуд хам (Аллох у кишидан рози булсин), гарчи узлари сафар намозини каср килиб укишни хак деб билсалар-да, каср килмай тула укиган Усмонга(Аллох у кишидан рози булсин) иктидо килиб намоз укийверганлар ва: “Ихтилоф ёмондир” деб айтганлар (Яъни, бу гаплари билан– бошликка итоат килмай,унга хилоф иш килиш ёмон окибатга олиб келиши мумкинлигини мусулмонларга тушунтирганлар).

    Шайх Ибн Усаймин рохимахуллох хам узаро алокаларимизни тартиблаш учун, ижтиходий масалаларда кандай йул тутмогимиз кераклиги хакида чиройли бир мисол келтирадилар:

    “Туя гушти егандан кейин тахорат олиш хакида хар бирининг уз фикри-мазхаби булган икки киши учрашиб колса, тахорат олиш вожиб деб уйлайдиган киши вожиб деб уйламайдиган кишининг оркасида иктидо килиб намоз укиса буладими– йукми?”

    Ибн Усайминнинг узлари шундай жавоб берадилар:

    “Мен, гарчи узим туя гуштини егандан кейин намоз укиш учун тахорат олишни вожиб деб уйласам-да, лекин, тахорат олиш вожиб эмас деб уйлайдиган кишининг оркасида иктидо килиб намозимни укийвераман… Нима учун? Чунки, мен унинг намозини узи учун сахих булади, деб эътикод киламан (Шундай экан, намози сахих кишининг оркасида намоз укиш хам сахих булади). Аммо менинг узим, туя гуштидан кейин тахорат олишни вожиб деб эътикод кила туриб, уни еганимдан кейин тахорат олмай намоз укийдиган булсам, менинг намозим ботилдир (яъни, сахих эмасдир). Демак, шунга ухшаш масалаларда бошкача фикр киладиган муъминга нисбатан менинг калбимда гашлик ёки адоват, ёки карохиятнинг пайдо булиши ножоиздир. Чунки, булар – ижтиходий масалалар булиб, унда хохлаган ижтиходга эргашиш жоиз булаверади”.

    Гохида рахбарият барча фойда ва зарарларни улчаб куриб, зарурат юзасидан бирон сиёсий мавкифни тутишни лозим топади. Лекин шу онда жамоъа аъзоларига бундай мавкиф худди хакдан четга чикиш, манхаждан бурилишдек булиб куриниши хам мумкин. Тугри, шундай холатларда жамоъа аъзолари уз рахбариятидан шу мавкифни тутиши оркасида кандай сиёсий хикмат ётгани хакида сураб-суриштириш ва унга узининг бу борадаги бошкача фикрини билдириш хукукига эгалар. Лекин, шу бахона билан бутун жамоъани интизомни бузишга чорлаши, барчанинг олдида очикдан-очик итоатсизлик килиши – хакли равишда булсин ёки хаксиз равишда булсин – рахбариятни коралаши ва айблаши мутлако ножоиздир. Чунки бундай килиш хаворижлар ахлокидан булиб, маданий жихатдан олиб каралганда хам, шаръий жихатдан олиб каралганда хам ихтилофни бартараф килишдаги мутлако нотугри услубдир. Имом Ибн Таймийя куйидаги хадисни келтирадилар:

    “Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам баъзи араб кабилалари саййидларининг кунглини Исломга ошно килиш максадида уларга мол-давлат берганларида бир одам (исми Зул-Хувайсира) келди. У одам серсокол булиб, юз суяклари буртиб чиккан, кузлари чукур, баланд пешонали ва сочлари тагидан кириб олинган эди. Уша киши:

    -Эй Мухаммад! Аллохдан курккин! – деб кичкирди.

    Шунда Расувлуллох соллаллоху алайхи ва саллам айтдиларки:

    -Агар менинг узим (пайгамбар була туриб) Аллохга осий булсам, у холда ким Ундан куркар экан?! У мени бутун Ер ахлига ишониб куйса-ю, сизлар менга ишонмайсизларми?!”.

    Имом Ибн Таймийя бу мисолдан сунг гапларида давом этадилар:

    “Мол-дунёни бундай таксимлаш зохиридан караганда худди подшохлар килганидек – бойларга бериб, заиф-бечораларни махрум колдиришга ухшаб куринса-да, барча амаллар ниятлар билан эътибор килиниши лозимлигини хам унутмаслик керак. Агар бундай килишдан динга ва дин ахлига манфаат келтириш кузланган булса, бу – худди Расувлуллох соллаллоху алайхи ва салламнинг узлари ва у кишининг халифалари килганидек таксимлаш жинсидан булади. Агар максад – дунёда обру орттириш ва фасод таркатиш булса, бу – Фиръавннинг таксимлаши жинсидан булади. Аллохдан такво киладиган ва узининг охиратдаги масъулиятини яхши хис киладиган рахбариятнинг шу куринишдаги хатти-харакатини факат юкорида зикр килинган, Расулуллох соллаллоху алайхи ва салламнинг килган ишларини инкор килиб, номаъкул гапларни айтган Зул-Хувайсира каби дини бузук кишиларгина инкор киладилар. Дарвоке, кейинчалик, худди шу одамнинг тудаси булган Хаворижлар тоифаси хазрат Алийга хам (Аллох у кишидан рози булсин) исён килганлар. Улар Алий билан Муовия уртасида (Аллох икковларидан хам рози булсин) юзага келган муаммони хал килиш учун, икки олим сахобани хакам килишидан хазрат Алий кузлаган максадни нотугри деб чикканлар ва у кишининг урушни тухтатиш учун кабул килинган келишув шартномасида “амирул-муминийн” номини учиришга рози булганларига, хамда урушда кулга тушган мусулмонларнинг ахли-аёллари ва фарзандларини кулликка олмаганларига карши чикканлар”.

    Юкорида айтиб утган гапларимиздан куйидаги хулоса келиб чикади:

    Демак, шундай бир холатлар буладики, улардаФиръавнлар хам, солих муминлар хам– зохиридан бир хил булган сиёсий мавкифни тутишлари мумкин. Лекин, уртадаги фарк шуки, Фиръавнларнинг бу ишларидан максадлари – Ерда фасод килиш булади. Муминлар эса – худди шундай ишларнинг узгинаси билан жамиятдаги Ислом динининг мавкеини янада мустахкамлашни ва бандалар ишларини ислох килишни кузлайди.

    Агар жамоъа аъзолари уз рахбариятининг ниятлари сахихлигига ишончи комил булмаса, шубхасиз уртадаги бу фаркни илгамай, хамма нарсани аралаштириб, кориштириб юборишади ва уз рахбарияти килаётган ишларни худди Фиръавнлар олиб борадиган сиёсатга ухшатиб юборишади. Натижада ишнинг пачавасини чикариб, рахбариятни йулдан адашди, хакдан четга чикиб колди деб уйлаб, унга каршилик килишади ва унинг итоатидан чикиб кетишади.

    Бу эса – Хаворижлар Алий бин Аби Толиб билан (Аллох у кишидан рози булсин) килган ишларининг узгинасидир. Ёдингизда булса, у киши машхур “Тахким” вокеасида – узлари мулжал килган максадга мувофик, уз исмларига кушиб айтилиши керак булган “Амирул-муминийн” лафзини шартномадан учиришга рози булгандилар. Ушанда хаворижлар бу ишни Алий тарафидан узининг халифалигига шак-шубха келтириш деб кабул киладилар, ва буни хак йулдан чикиш деб эътибор киладилар. Холбуки, Расувлуллох соллаллоху алайхи ва саллам хам Худайбийя сулхида имзоланган шартномада, узлари кузлаган бир манфаат учун худди шундай сиёсат тутиб, уз номлари ёнидаги “Аллохнинг Расувли” деган сузни учиришга рози булган эдилар.

    Демак, жамоъа аъзолари билан рахбарият уртасида узаро кучли ишончнинг мавжуд булиши – албатта, купгина тушунмовчиликларнинг олдини олади. Бундай ишончнинг йуклиги эса, уз навбатида харакат сафларидаги интизомнинг бузилишига ва турли хил гумон-тахминлар сабаб булиб, мусулмонлар сафидаги бирдамликнинг йуколишига олиб келади.

    Рахбарият уз жамоъаси аъзолари уртасида тула ишонч козониши учун– Аллохдан куркиши, Унинг Улуглигини доимо хис этиб туриши, нафсоний кизикишлардан хам, хизбчилик ва миллатчилик иллатларидан хам халос булиши лозим. Бундан ташкари, имкон кадар шаръий карорлардан четга чикмаслиги, у ёки бу холат учун узи кузлаган сиёсий ечимларини шуро мажлисига такдим килиши, кейин шу холатлар хусусида ана шу шуро мажлиси кабул килган карорларга тула риоя килиши лозим. Рахбарият узи таклиф килаётган фикрлари билан шуро мажлисини кониктириши учун узи тугри деб уйлаган услубда харакат килишга, мажлис аъзолари билан илмий хивор-мубохаса килишга хаклидир. Ана шундан кейин Шуро мажлиси кандай карор кабул киладиган булса, хеч ким билан андиша килиб утирмасдан, муросасизлик билан шу карорни амалда хам татбик кила бошлаши керак.

    Жамоъа аъзолари хам уз навбатида узларида улкан сабр ва рахбариятига кучли ишонч каби сифатларни пайдо килишлари, хамда шаръий билимларини ошириш оркали узларининг исломий онгларини янада юксалтиришга интилмоклари керак. Ана шундагина уларга уз рахбарияти билан муомалаларида шаръий коидаларга риоя килишлари осонрок булади, хамда жамоъа аъзоларининг илмсизлигидан фойдаланиб, уларни рахбариятга карши фикрлар билан кайраб куймокчи булган, ва шу билан исломий рахбариятни узининг шум фикрларига кундирмокчи булган баъзи бир галамис кимсалар уларнинг туйгуларини уйинчок кила олмайдилар.

    Шуни хам унутмаслик керакки, рахбариятдаги хар бир алохида шахснинг исломий фаолиятда килган хатосини яхши ният билан оклаб куявериш яхши эмас ва кутариб чикилган хар кандай чиройли шиор– шу шиор остида харакат килаётганларнинг барча хатти-харакатлари тугри ва ниятлари яхши булади дегани эмас. Негаки, канчадан-канча вокеалар булганки, унда баъзи нодонлар узларига хак сузларни чиройли шиор килиб олиб, аслида ботил учун харакат килганлар.

    Мусулмонлар орасига, гохида, душманларнинг сукилиб кириб олиш эхтимоли хам унчалик йирок эмас. Шубхасиз, бундай писмиклар мусулмонлар сафини пароканда килишга, жамоъада хукм сураётган тартиб-интизомни бузишга харакат киладилар. Мусулмон жамоъага кириб олиб, Исломга карши пинхона фаолият олиб борган Абдуллох ибн Сабаъ тудаси хазрат Усмоннинг халифалик даврларида (Аллох у кишидан рози булсин), хамда “Жамал маъракаси” номи билан машхур булган жанг пайтида худди шундай иш килиб, мусулмонларнинг умумий ишига жуда катта зарарлар келтирган.

    Бугунги кунда, уша Абдуллох ибн Сабаъга ухшаганларнинг сиёсати бизнинг ишимизга аралашиб колмаслиги учун ягона йул уки, жамоъа аъзоларининг хар бири узининг исломий маъсулиятини яхши англаб етмоги, хамда оламлар Роббиси Аллох Таъоло учун холислик килмоги керак, яъни газабланса, факат Аллох учун газабланмоги, рози булса хам факат Аллох учун рози булмоги керак, шариъатнинг максадлари тугрисида ва мункарни узгартириш боскичлари тугрисида тугри тушунчага ва исломий онгга эга булмоги керак.

    Шайхул-Ислом Имом Ибн Таймийя шундай дейдилар:

    “Кимки Роббиси учун эмас, балки узи учун газабланса, ёки факат узининг фойдасинигина уйлаб, бошкалар хакида кайгурмайдиган булса, бундай киши – халойиклар ичида энг ёмонидир. Бундайлар билан нафакат Охират ишини, балки Дунё ишини хам дуруст килиб булмайди…”.

    Менимча, жамоъа аъзолари онгида тартиб-интизом хакидаги тушунчаларни чукуррок урнатиш учун, улар билан куйидаги услубда муомала килиш лозим:

    · Биринчидан, жамоъа аъзоларида иймон асосларини, Аллохдан куркиш, ниятни Унинг учун холис килиш, турли озорларга сабр килиш каби сифатларни тарбия килиш лозим.

    Имом Ибн Таймийя шундай дейдилар:

    “Хусусан бошлик учун, умуман олганда эса, хар бир мусулмон учун куйидаги учта нарса катта ёрдам булади:

    Бири – Аллохга ихлос килмоклик, дуолар билан ва бошка йуллар билан Унинг ёлгиз Узига таваккул килмок. Бу нарса – намозларни калби билан хам, аъзолари билан хам тугри укишга доимий равишда интилиш билан хосил булади.

    Иккинчиси – мусулмонлар учун кулидан келадиган фойдали хизматларни аямаслик, агар бой булса уларга молиявий ёрдам бериб туриш, закотни утаб туриш.

    Учинчиси – халклардан узига етаётган озор-азиятларга, хамда бошка мусибатларга сабрли булиш

    · Иккинчидан, рахбар киши жамоъа аъзоларининг калбларида уз шахсиятига нисбатан хурмат пайдо килиши лозим. Бунинг учун у жамоъа аъзоларига (мухтожларига) эхсон килиб туриши, доим уларнинг ахволларидан хабар олиб туриши ва уларга юмшок муомала килиши лозим.

    Имом Ибн Таймийя шундай дейдилар:

    “Рахбар киши жамоъани бошкаришда, (унинг аъзолари уртасида молларни ва мансабларни) таксимлашда айнан шундай йул тутмоги керак. Чунки халойик уз бошликларидан купинча шундай нарсаларни сурайди-ки, уларни хаммага хам беравериш, аслида тугри булмайди. Масалан, улар рахбариятдан узларига бирон мансаб берилишини, купрок мол-дунё ва турли хил бошка манфаатлар берилишини, узига саховат килинишини, шаръий жазога мустахик булганларга таниш-билишлик килиб, жазодан кутказиб беришини ва хоказо мумкинмас нарсаларни талаб килишади. Шундай холларда, жамоъа рахбари уларга талаб килаётган нарсаларини бериши нотугри булиши билан бир каторда, уларга бунинг урнига бошка, берилиши мумкин булган нарсалар бериб, ёки акалли бир огиз ширин суз билан, уларнинг талабини кондиришга, кунглини олишга, албатта купол муомала килишга эхтиёж булмаса, имкон кадар харакат килмоги керак. Чунки, суровчи кишига рад жавобини бериш, албатта унинг кунглини огритади, айникса, агар уша киши эндигина кунглини Исломга ошно килинаётган янги мусулмонлардан булса “.

    · Учинчидан – рахбар киши жамоъа уртасида саросима ва иккиланишни вужудга келтириши мумкин булган хар кандай нарсага карши каттик кураш олиб бориши, жамоъа аъзолари билан рахбарият уртасидаги ишончнинг сусайишига ва мавжуд тартиб-интизомнинг бушашишига олиб келиши мумкин булган хар кандай омилни дархол бартараф этиши лозим.

    Шайхул-Ислом Имом Ибн Таймийя шундай дейди:

    “Ёмонлик ва маъсият олиб келувчи хар кандай сабабнинг, бахонанинг кетини ана шундай, кескин равишда узиб ташлаш керак. Хамда, шундай бахоналарга оклов булиши мумкин булган хар кандай нарсани, агар унда аник бир зарурий манфаат булмаса, дархол даф килиш керак. Бунга мисол килиб Расувлуллох соллаллоху алайхи ва салламдан ворид булган куйидаги сахих хадисни келтириш мумкин:

    “Бир эркак киши харгиз бир аёл киши билан ёлгиз колмасинки, у холда уларнинг учинчиси – албатта шайтон булади”.

    · Туртинчидан, жамоъа рахбариятидан ёки унинг оддий аъзоларидан булишидан катъий назар, хар бир кишининг узига юклатилган вазифалари хусусида мунтазам равишда хисобот бериб туришига эътибор килинмоги керак. Зеро Расувлуллох соллаллоху алайхи ва саллам айтганларки:

    “Хар бирингиз – рахбардирсиз ва бинобарин, хар бирингиз уз кул остидагиларингиз устидан жавобгардирсиз.”

    “Ал-фавоид”; 100-101-бетлар.

“Шаръий сиёсат”; 53-б.

“Бугунги вокелигимиз”; 498-499-бетлар.

“Ал-мувафакот”; 1-том, 324-б.

“Ал-мувафакот”; 4-том, 197-198-бетлар.

Имом Ибн Таймийя “Нуроний фикхий коидалар”; 43-44-бетлар.

“Качонгача бу ихтилоф?”; 39-41-бетлар.

“Фатволар туплами”; 28-том, 289-бет.

Хамда, “Шаръий сиёсат”; 55-б.

“Фатволар туплами”; 28-том, 290-бет.

“Шаръий сиёсат”; 66-б.

“Шаръий сиёсат”; 139-б

“Шаръий сиёсат” китоби; 148-б.

“Шаръий сиёсат” китоби; 148-149 бетлар.

Улашинг :
𝐌𝐮𝐡𝐚𝐦𝐦𝐚𝐝 𝐙𝐨𝐡𝐢𝐝
𝐴𝑙𝑙𝑜ℎ𝑑𝑎𝑛 𝑞𝑜'𝑟𝑞𝑖𝑛𝑔𝑙𝑎𝑟 𝑣𝑎 𝑠𝑜𝑑𝑖𝑞𝑙𝑎𝑟 𝑏𝑖𝑙𝑎𝑛 𝑏𝑖𝑟𝑔𝑎 𝑏𝑜'𝑙𝑖𝑛𝑔𝑙𝑎𝑟!
https://sodiqlar.org

Мулоҳаза билдириш

Сизнинг email манзилингизни бошқалар учун кўрсатилмийди. Барча керакли жойларни тўлдиринг *