:الحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام على رسوله الأمين وبعد
Биродаримиз Муроджон! Ассаламу алайкум ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳ! Аллоҳ сиздан рози бўлсин ва Ўзи рози бўладиган амалларга муваффақ қилсин! Сизнинг бизларга Аллоҳдан нусрат, душманларимизга эса зиллат ва жазо сўраб бошланган мактубингизни ўқидик. Унда битилган баъзи сизни ўйлантирган саволларга қўлимиздан келганча жавоб берамиз. Қуйида мактубингиз матнини ўз ҳолича келтирмоқдамиз:
Саволингиздаги эътиборга молик жиҳат бу – ҳижрат, эъдод ва жиҳоднинг қайси бири зарурлиги ҳақидадир. Албатта бу тушунчалар бир-бирига боғлиқ тушунчалар ҳисобланади ва бири иккинчисини тақозо этади. Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларига қарайдиган бўлсак, у киши ўзларига юклатилган рисолат масъулиятини аввало 13 йил давомида Маккада адо этдилар. Бу вақт давомида у киши ва саҳобаларига Макка мушриклари томонидан кўплаб тазйиқлар бўлиб ўтди. Шундай бўлсада у киши тавҳид даъватини гоҳ ошкор, гоҳида эса махфий тарзда давом эттирдилар. Энг охирида бу ерда даъват учун бутунлай йўллар ёпилгач, Роббиларининг буйруғи билан Мадинага ҳижрат қилдилар ва у ерда ҳам даъватни давом эттирдилар. Шу билан бирга у ерда эъдод бошланди. Яъни мусулмонлар у ерда ҳар томонлама куч тўплай бошладилар. Аллоҳ уларга жиҳод учун изн бергач, улар Макка мушриклари ва бошқа душманларга қарши жиҳод ибодатини қила бошладилар.
Умуман олганда рисолатнинг умумий моҳияти инсонларни яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтаришдир. Яъни амри бил-маъруф ва наҳйи анил-мункар. Росулуллоҳ вафотларидан сўнг бу рисолат умматга мерос бўлиб қолди. Ҳар бир болиғ мусулмонга бу иш фарздир. Айниқса Росуллуллоҳнинг меросхўрлари бўлмиш олимларга. Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам амри бил-маъруф ва наҳйи анил-мункар ҳақида шундай дедилар:
«Қай бирингиз мункар ишни кўрса, уни қўли билан ўзгартирсин, агар бунга қодир бўлмаса тили билан, буни ҳам уддалай олмаса лоақал қалби билан ўзгартирсин. Бу (мункарни фақат қалбда ўзгартириш) иймоннинг ўта заиф кўринишидир». Бухорий ривояти.
Умуман олганда жиҳод ҳам “амри бил-маъруф ва наҳйи анил-мункар”нинг бир бўлаги ҳисобланади. Бошқа ҳадисларнинг зоҳирига қарайдиган бўлсак, мункарни қўл билан қайтаришга мол ва жон билан жиҳод қилиш ҳам киради, мункарни тил билан қайтариш эса тил билан жиҳод қилиш деб таърифланган. Бу иккаласини уддалай олмаган одам учун эса бу мункарга қалб билан қарши чиқиш лозим бўлади. Бу эса мункар бўлаётган жойни тарк қилишни тақозо этади. Бу мункар оммавий тарзда содир этилаётган бўлса, уни қўли ва тили билан қайтара олмаётганлар учун бу жойдан ҳижрат қилиш вожиб бўлади. Бу эса мункарга қалб билан қарши чиқишнинг ўзгинасидир.
Шундан келиб чиққан ҳолда олимлар айтадилар-ки, қаерда мункарни қўл билан қайтаришга имкон бўлса, шу иш авлороқ ҳисобланади. Қўл ва тил билан қайтаришга имкон бўла туриб қалб билангина нафратланиш, яъни бу ерни тарк қилиш иймоннинг заиф кўриниши, деб таърифланди. Лекин мазкур икки нарсага имконият бўлмаган тақдирда у жойни тарк қилиш, яъни ҳижрат энг афзал амал ҳисобланади. Ҳижрат эса суннатга мувофиқ аввало иймонни сақлаш учун, сўнгра мазкур икки нарсага, яъни қўл ва тил билан мункарга қарши чиқишга имконият қидириш учун қилинади. Бунга имконият қидириш эса эъдод деб аталади. Эъдоднинг луғавий маъноси тайёрланиш, истилоҳий маъноси эса, жиҳод учун куч-қудрат ҳозирлашдир. Аллоҳ таоло айтади:
“(Эй мўминлар), улар учун имконингиз борича куч ва эгарланган отларни тайёрлаб қўйингизки, бу билан Аллоҳнинг ва ўзларингизнинг душманларингизни, ҳамда улардан ташқари сизлар билмайдиган — Аллоҳ биладиган бошқа бировларни ҳам қўрқувга солурсизлар.” Анфол сураси 60-оят маъноси.
Аллоҳ таоло мўъминларга эъдодни буюрди. Баъзи бирлар эъдод деганда фақат баданий тарбияни тушунадилар. Албатта баданий тарбия ҳам эъдоднинг бўлакларидандир, лекин унинг ҳаммаси эмас. Эъдод ўз ичига қуйидагиларни олиши мумкин:
- Руҳан тайёргарлик
- Баданий тайёргарлик
- Қуроллар ва дори-дармон ҳозирлаш
- Қуроллардан фойдаланишни ўрганиш
- Тактика, мутафажжирот, тасния, электроника, истихборот, амният каби ҳарбий илмларни қўлдан келганча ўрганиш
- Душманнинг заиф ва кучли жиҳатларини ўрганиш
- Тарафдорларни кўпайтириш
- Келгуси жанглар учун маблағ ҳозирлаш ва ҳоказо…
Юқоридаги оятнинг маъносида Аллоҳ таоло “имконларингиз борича” деган калимани айтди. Демак эъдоднинг минимум ва максимум муайян чегараси йўқ. Ҳар ким ўз имкониятига, яъни моддий ҳолатига, зеҳнига, билимига ва кучига яраша жиҳод учун тайёргарлик кўриши вожиб бўлади. Бир киши жиҳод учун 100 сўм ҳозирлашга имконияти бўла туриб 50 сўм ҳозирласа, қолган 50 сўмига гуноҳкор бўлади. Ким-ки тасния илмини ўрганишга имконият ва салоҳияти бўла туриб, фақат енгил қуроллардан отишнигина ўрганишга кифоя қилса, унга булар ўртасидаги нарсалар миқдорича гуноҳ бўлади.
Мисол олиб қарайдиган бўлсак, бир киши Қирғизистондаги жиҳод учун фақат баданий ва руҳий тарбиягагина қодир бўлса ва бундан буёғига моддий имконияти бўлмаса, унга бу узр бўлади, тоинки моддий имконият топгунига қадар. Ҳолбуки моддий имконият қидириш ҳам эъдод ҳисобланади. Яна бир кишининг қуроли ҳам бўлиб ундан фойдаланишни билмаса, унга қуролдан фойдаланишни ўргатадиган кишини топиб, ундан ўрганиш вожиб бўлади. Энди бу одам ўзида бошқа, яъни тактика, топография, мутафажжирот, тасния, электроника, истихборот, амният каби ҳарбий илмларни ҳам ўрганишга иқтидор сезса, унга шу илмларни берадиган устозларни топиб ўрганиш вожиб бўлади.
Аллоҳ таоло айтадики: “Бас, тоқатларингиз етганича Аллоҳдан қўрқинглар”.
Шу ўринда шуни ҳам айтиб ўтиш лозимки, баъзи бирларнинг “куч-қудратсиз жиҳод қилиб бўлмайди”, деб мусулмонларни жиҳоддан тўсишлари ботил амалдир. Улар: “Мусулмонларнинг куч-қудратлари душман кучининг лоақал ярмига тенг бўлмагунча жиҳод қилиб бўлмайди” – дейдилар. Бу эса ботил ва ёлғон даъводир. Улар бу гапларини бундан ўн йил аввал ҳам айтар эдилар, ҳозир ҳам айтадилар. Лекин бу ўн йил ичида улар ўз куч-қудратларини кўпайтиришга ҳаракат қилдиларми? Йўқ, аксинча улар ҳозирги кунда ўн йил аввалгидан ҳам кўра заифроқдирлар. Аллоҳ таоло жиҳоддан қолган кишилар ҳақида шундай дейди:
“Агар улар (жиҳодга) чиқишни истаганларида унинг учун тайёргарлик кўриб қўйган бўлур эдилар.” Тавба сураси 46-оят маъноси.
Ҳақиқий мўъминлар ўзларига тушган таклифни англаганлари замон унинг ҳаракатида бўладилар. Миллион бор “мен жиҳодни севаман” дегани билан унга тайёргарлик кўрмаган одам ёлғончи одамдир.
Ҳозирги кунда жиҳод қилиш бутун ер юзида фарзи айндир ва бу жой танламайди. Босқинчи бизнинг уйларимизга бостириб кирган ва уни ҳайдаб чиқариш лозим. Бунда ҳар бир мусулмон ўз имкониятидан ва инсофидан келиб чиққан ҳолда ҳаракат қилади. Фойда ва зарарни тахмин қилади. Хуллас нима қилганда ҳам шариъатдан чиқиб кетмаган ҳолда душманни ҳайдаб чиқариш керак бўлади. Бунда аввал ҳижрат қилиб, сўнг эъдод ва жиҳод қилиш самаралироқ бўлиб кўринса, шуни қилади. Аксинча ҳижрат ва эъдодга эҳтиёж ёки имконият бўлмаса, қўлидан келганча душманни ҳайдаб чиқариш учун ҳаракат қилаверади. Ҳаттоки бу ишда бир ўзи бўлса ҳам. Бунда имконият деганда вақт омили ҳам кириб кетади. Фарзи айн бўлган жиҳоднинг тақозоси шудир. Худди намоз ва рўза сингари. Намоз ўқишни билмаган одам уни ўрганиши лозим, лекин ўрганиш давомидаги намозларни қазо қилмайди, балки билгани қадар ўқийверади ёки бировга иқтидо қилади.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, жиҳод фарзи айн бўлганда ҳижрат, эъдод ва жиҳоднинг қайси бири авлороқ эканини аниқ тайинлаб бўлмайди. Қўлидан келган одам жиҳод қилаверади. Қўлидан келмайдиган одам эса тайёргарлик кўради ёки қўлидан келгандан ёрдам сўрайди. Бу эса баъзида ҳижратни тақозо қилиши ҳам мумкин. Хуллас ҳар ким ўз имкон, тоқат ва инсофидан келиб чиққан ҳолда душманга зарар етказишнинг энг самарали тариқасини қилишга ҳаракат қилади.
Ҳурматли биродаримиз! Саволларингизга қўлимиздан келганча жавоб бердик. Аллоҳ барчамизни Ўзининг ҳақ йўлида бардавом қилсин! Агар ушбу жавоблар бирон инсоннинг тўғри йўл топишига сабабчи бўлса Аллоҳга ҳамду-санолар айтамиз. Биз ислоҳнигинa мaқсaд қилдик. Аллоҳгагинa тaвaккул қилдик. Aллоҳ тaъоло ушбу сўзларни эшитувчи қулоқ вa тушунувчи қaлблaргa eтишигa муяссaр қилсин!
Аллоҳ таолодан динига нусрат беришини, мужоҳид аскарларига иззат беришини ва душманларига зиллат беришини сўраймиз!
وصلى الله على نبينا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين
