Абдуссалом Мисрий: Жиҳод нима ўзи?!
Агар улар сендан: “Жиҳод нима ўзи?!”, деб сўрасалар, сен уларга айт:
Оламлар Роббиси Аллоҳ таолога ҳамду-санолар бўлсин, қайсики У инсонларнинг Саййидига қуйидаги сўзлар билан хитоб қилди: “Мен сени ўзингни ва сен орқали бошқаларни синаш учун сени росул қилиб танладим ва сенга уни сув ўчира олмайдиган ва сен уни ўнгингда ва тушингда ҳам тиловат қиладиган Китобни нозил қилдим”. Ва Аллоҳ менга қурайшликларни қиришни буюрди. Мен: “Аллоҳим! Улар мени бошимни узадилар ва уни мажақлаб ташлайдилар!”-дедим. Аллоҳ айтди: “Улар сени қувиб чиққандек, сен ҳам уларни қувиб чиқар. Уларга қарши юриш қил, Биз сен билан бирга чиқурмиз. Мол-дунёингни сарф қил, биз сенга сарф қилурмиз, уларга қарши қўшин жўнат, Биз беш баробар катта қўшин жўнатурмиз. Сенга осий бўлган кишига қарши, сенга итоат қилган киши билан бирга жанг қил…” Муслим.
Ва мужоҳидлар амири саналмиш ва аҳли-китоблар у кишини: “Кўп жилмаювчи ва кўп жанг қилувчи,” деб таърифланган Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга дуруду-саловатлар бўлсин. Бир куни Росулуллоҳнинг олдига бир киши келиб: “Ё Росулуллоҳ, отлар бекор қолди, қуроллар қўйиб қўйилди, одамлар энди жанглар тугади, уруш ўз ниҳоясига етди, деяптилар,” – деди, шунда Росуллулоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ёлғон айтадилар! Жанг вақти энди келди. Менинг умматимдан бир тоифаси, то Қиёмат қоим бўлгунга қадар Аллоҳ йўлида жанг қиладилар. Қаршилик қилганлар уларга зарар бера олмаслар. Аллоҳ шу тоифа туфайли бир неча қавмнинг қалбини қорайтириб қўяди. Ушбу уммат улардан ўз ризқларига (ғаниматларига) эга бўладилар. Ажр Қиёматгача отларнинг пешонасига боғлаб қўйилгандир. Яъжуж-Маъжуж чиққандагина уруш ўз ниҳоясига етади,” – дедилар. Имом Насоий саҳиҳ иснод билан келтирган.
У кишининг оиласига ва Диннинг энг юқори чўққиси жиҳод эканини тушунган саҳобаларга саломлар бўлсин. Жиҳод уларнинг асосий белгилари эди. Ҳатто бизларга Румлик жосуснинг бу саҳобалар ҳақида: “Кечалари обид ва зоҳид, кундузлари эса чавандоз” – деган сўзлари етиб келгандир.
Амма баъд:
Бу асарни мен: “Агар сендан сўрасалар, сен айтгин” деб номладим. Бу ерда кўпликда “сўрасалар” дейишимнинг сабаби – бундай кишиларнинг кўп эканлигидандир. Жавоб берувчини: “сен айт” деб бирликда беришим, бундай кишиларнинг ёлғизлиги ва ғариблигини билдиришдир. Қайсики бу ғариблар ҳақида, уларни ҳушнуд қилувчи ҳадисда: “Ғарибларга Тубо бўлсин – улар аксар ёмон инсонлар орасидаги кам сонлик солиҳ кишилардир. Ва уларга қулоқ солувчилардан, уларга қарши чиқувчилар кўпдир”.
- Агар улар сенга: “Жиҳод нима ўзи?!”, десалар, сен уларга айт:
Ҳақни айтувчи кишининг жавоби аниқдир. Кунларнинг бирида Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан бир саҳоба: “Қандай ҳижрат яхшироқ?”,-деб сўради, Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кофирлар билан тўқнашганингда улар билан жанг қилишинг”,-дедилар. У яна сўради: “Жиҳоднинг қайсиниси афзал?”, Аллоҳнинг росули: “Кимнинг улови оёқлари қилич билан узилса ва ўзининг қони тўкилса”, дедилар. Имом Аҳмад, саҳиҳ ҳадис.
Имом Аҳмад ва Абу Довуд келтирган ҳасан ҳадисда: “Жиҳодларнинг афзали қайси?” деб сўрашди, шунда росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мушрикларга қарши молу-жонинг билан жанг қилишинг”, -дедилар. Ундан яна сўрашди: “Энг шарафли ўлим қайси?”, у киши жавоб бердилар: “Қони тўкилиб, улови заҳмий бўлгани”.
Яъни катта миқдорда мол-мулкни жиҳодга сарф қилишлик, кишини жасад билан, жон билан жиҳод қилиш фарзиятидан халос қилмайди. Шундай экан, бирон бир маҳсулот ишлаб чиқариш учун таълим олувчи ёки бошқаларга таълим берувчи киши ёки Форс кўрфази давлатларига кетишни мақсад қилган киши ҳақида нима ҳам деса бўлади? Ҳа, жиҳод бир неча қисмларга бўлинади: қурол билан, мол билан, тил билан, қўл билан, бошқача қилиб айтсак: “Ҳарбий-аскарий, мол-мулк сарф қилиш жиҳоди ва ҳақни етказиш жиҳоди”, аммо қачон умумий қилиб “жиҳод” дейилганда, авваламбор кишининг ҳаёлига – жанг қилиш – қитол келади. Салафи солиҳларнинг тушунчаларида “жиҳод” – бу қитолдир.
Мана Ойша розиъаллоҳу анҳо: Эй Аллоҳнинг росули, аёллар устида хам жиҳод фарзияти борми?” деб сўради. У киши соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳа, улар унда қитол бўлмаган жиҳодни – ҳаж ва умрани қилишликлари вожибдир“, дедилар. Ибн Можжа, ибн Хузайма келтиришган, исноди саҳиҳ. Бухорий ва Муслим келтирган ҳадисда:
“Аллоҳ йўлида бир кун тушгача ёки тушдан кечгача юриш дунё ва ундаги барча нарсадан афзалдир”. Ва бу ердаги فِي سَبِيلِ اللَّه – Аллоҳ йўлида” деганда, сенинг масжиддан чиқиб, бошқаларга даъват қилишинг тушунилмайди. Чунки у ҳолда, калималарни ўзининг шаръий маъноларидан бошқасида ишлатиш келиб чиқади, ваҳоланки Аллоҳнинг росули қайси вақт فِي سَبِيلِ اللَّه– Аллоҳ йўлида” деганда, фақат бир нарса – “жанг қилиш” тушунилгандир.
Ёки саҳобаи-киромлар ўзларининг:
“Биз Муҳаммадга байъат қилганлар, жонимиз чиққунча жиҳод қилишга аҳд берганмиз”, – деганларида, ҳарбий жиҳоддан бошқасини назарда тутишганмиди?
Ва бу калимани уламолар қуйидагича тушунганлар, Абдуллоҳ Аззом роҳимаҳуллоҳнинг “Ибрат ва мулоҳазалар” деган китобида, 9-саҳифада келтирилишича: “Тўрт мазҳаб уламолари жиҳод – бу Аллоҳ калимасини олий қилиш учун жанг қилиш ва жиҳодга ёрдам бериш” деган фикрда иттифоқ бўлганлар.
1. Ҳанафийлар: “Фатҳул-Қодир” китобида 5/187 – “Жиҳод: кофирларни ҳақ динга чақирув ва улар билан жанг қилиш”, “Китабул-мағази” китобида: “Жанг қилиш мақсадида душманни излаш”, ал-Касонийнинг “Бидая” китобида: “Аллоҳ йўлида молу-жони билан жанг қилиш учун бор куч-қувват ва имкониятини сарф қилиш” дейилган.
2. Моликийлар: Дардирнинг “Ақробул-Масалик” китоби ва “Ҳошиятул-адави” китобларини кўриб чиқ.
3. Шофиийлар: Ибни Ҳажар Асқалоний айтган: “жиҳод – бу кофирлар билан жанг қилиш учун куч-қувватни сарф қилиш” (6т/77б), шунга ўхшаш сўзни Имом ал-Жавзий ва Ибн Дақиқ ал-Ийд айтганлар.
4. Ҳанбалийлар: “Улин-Нуҳа” китоби 2т/497 бет: “жиҳод – кофирлар билан жанг қилишдир”, “Умдатул-Фиқҳ” китобида ҳам шундай дейилган.
Ибн Рушд китобининг дебочасида 1т/ 369 бет: “Аллоҳ йўлидаги жиҳод деб айтилганда, кофирлар Исломга киргунларича ёки хор бўлган ҳолда ўз қўллари билан жизъя бермагунларича уларга қарши қилич билан жанг қилиш тушунилади”, деган.
Аллоҳнинг китобида ва Суннатда, шунингдек уламоларнинг қўлёзмаларида “Жиҳод” сўзи умумий ҳолда келганида, ундан фақат жанг-қитол қилиш тушунишига барча уламолар иттифоқ қилганлар ва бунда бирон бир ихтилоф йўқдир.
“Ал-Муғни” китобида 6т/ 334 бет: “فِي سَبِيلِ اللَّه- Аллоҳ йўлида” деганда, жиҳод тушунилади; Қуръони Каримда қаерда “فِي سَبِيلِ اللَّه–калимаси келса, бир-икки ўриндан бошқа ҳамма жойда жиҳод тушунилади.
“Фатҳул-Бари” китобида: “Агар فِي سَبِيلِ اللَّه– калимаси умумий ҳолда келса, хаёлга биринчи бўлиб келадиган нарса – жиҳоддир”.
Имом Суюти “Танвир ал-ҳавалиқ” китобида Ал-Баджидан қуйидагини келтиради: “Барча солиҳ амаллар – Аллоҳ йўлидадир, бироқ бу калима умумий ҳолда келса – кофирларга қарши урушдир”.
Бошқа сўз билан айтганда: ҳаром нарсани тарк қилган кишига: “Рўзадор-парҳезкор” дейилади, чунки у ҳаром нарсадан четланади. Бироқ шу билан бирга у Рамазон ойидаги буюрилган рўзадан озод қилинадими? Аллоҳ таоло: “Сизларга қитол-жанг қилиш буюрилди”, деган, худди шунга ўхшаб У: “Сизларга (рамазон ойида) рўза тутишлигингиз фарз қилинди” деган. Ва яна У: “Китобнинг бир қисмига иймон келтириб, бир қисмини инкор қиласизми?” (2: 85)
Бироқ баъзи кишилар, нима бўлганда ҳам, жиҳод тушунчасини кўпиртириб: “Бизлар ҳам жиҳоддамиз!!”, – дейишади. Бу билан улар жиҳодга чиқмаганликларини оқламоқчи бўладилар ва қачон сен уларнинг ҳаётларига кўз ташласанг: бу амалдор ўзининг оиласи учун елиб-югурган, буниси савдогар, униси ишчи, бу эса деҳқон, анави ал-Азҳарда ёки бирон бир шаръиат факультетида, тиббиёт бўлимида, иқтисод, сиёсат факультетида ва ҳоказо. Уларнинг ҳар бири мен ҳам дин йўлида жиҳод қиляпман, мен ҳам мужоҳидман деб ҳисоблаб, жангга-қитолга бормасам ҳам бўлади дейди. Ҳа, улар ўзларини мужоҳид деб санайдилар. Ҳатто ўз ватанларида, иссиқ уйларида еб-ичиб, ишлаб, ўқиб юрсалар ҳам. Баъзи бирлари шунчалик ҳаддиларидан ошдиларки, ўзларининг қилиб юрган ишларини жанг қилишдан ҳам афзал деб ҳисоблайдилар! Бу каби куракда турмайдиган гапларни кўтариб юрувчи таъвилчиларга Аллоҳнинг китобидан ва Суннатдан, ва саҳобаю-тобеинларнинг ҳаётларидан хужжатлар келтириб, Робб таолонинг ёрдамида уларни кўзларини каттароқ очиб қўйиш керак бўляпти.
