Аллоҳ таолога ҳамду санолар бўлсин, Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга солавот ва саломлар бўлсин!
Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло Қуръони Каримда илмнинг аҳамиятини баён қилиб шундай дейдики:
«У Ўзи истаган кишиларга ҳикмат (фойдали билим) беради. Кимга ҳикмат берилган бўлса, бас, муҳаққақки, унга кўп яхшилик берилибди.»
Ҳозирги кунда жамоатимиз мужоҳидларининг илмга ташналигини ҳисобга олган ҳолда жамоатда илм ва тарбия соҳасида бир қатор тадбирлар амалга оширилмоқда.
Бу тадбирларнинг асосий қисмини албатта жамоатимиз нашриётида ҳар хил мавзудаги китоб, рисола ва журналлар чоп қилиб мужоҳидларга тарқатиш ташкил этади. Чунки китоб ўқиш бу илм олишнинг асоси ҳисобланади. Ҳозирги кунда нашриётда салафи солиҳ ақидаси, ислом тарихи, Қуръон ва ҳадис илмлари, аёллар фиқҳи, исломда ҳуқуқ асослари, ҳамда араб тили бўйича хилма-хил китоблар чоп қилинди. Китоб ўқиш мужоҳидларнинг севимли машғулотларидан биридир. Ушбу китоблар умумий мужоҳидлар оммасини ҳисобга олган ҳолда ўзбек, рус ва араб тилларида чоп этилади.
Бу тадбирларнинг яна бир диққатга сазовор ҳиссасини мужоҳидлар марказларида ўтказиладиган илм халқалари ташкил этади. Илм халқалари марказларда навбатма навбат амалга оширилади ва бу ишга жамоатимиз устозларидан Абу Мансур домла, Абдушшакур домла ва Абдулазиз домлалар жалб қилинган. Улар жамоатимиз мужоҳидларига навбат билан “Шаръий сиёсат”, Жиҳод фиқҳи ва Ислом тарихидан дарслар ташкил қилишади.
Албатта мужоҳидларнинг илм талаб қилиши бу тадбирлар билангина чекланмайди. Улар марказларда бўш вақт топилди дегунча илм талабига ошиқадилар. Илми камроқ мужоҳидлар илми ўзидан кўпроқ мужоҳидлардан дарс олишади, марказ ва сайёраларда Устоз Абдулвали қори аканинг дарс ва тафсирларини тинглашади, Қуръон сураларини тиловат қилишади ва ҳифз қилишади.
Жамоат аъзоларининг ижтимоий ҳолатига қараб асосан қуйидаги йўналишларда шаръий дарслар ташкил қилинган:
1. Ёш болалар учун мадрасаларда.
Ҳозирги кунда жамоатимизда 1та ўғил болалар ва 2та қиз болалар мадрасаси ташкил қилинган. Бу мадрасаларда баъзи фавқулодда ҳолатларни ва вақтинчалик таътилларни ҳисобга олмаганда қишин ёзин болаларга таълим тарбия берилади. Мадрасаларда кичик ёшдаги болаларга алоҳида, ўсмирлик ёшидаги болаларга алоҳида дарслар берилади. Мадрасалардаги дарслар йўналиши асосан қуйидагилар:
а) Қуръон ҳифзи ва тажвид.
б) Араб тили.
в) Ўзбек тили.
г) Рус тили.
д) Математика.
е) Аскарий таълимлар ва бошқалар…
2. Оилали мужоҳидлар учун марказларда.
Марказлардаги илм халқалари ҳақида юқорида айтиб ўтилди.
3. Мужаррад оиласиз мужоҳидлар учун жамоатнинг ҳарбий жабҳаларида.
Ҳарбий жабҳалар асосан Афғонистон чегарасидаги тоғли минтақаларда жойлашган бўлиб, у ерга жамоатимиз устозлари 15 кундан навбатма навбат бориб кундалик шаръий дарсларни ташкил қилишади. Бу дарслар жиҳод мавсумидан бошқа ҳолатларда бўлиб, жиҳод мавсуми бошлангач мужаррад мужоҳидларнинг аксар қисми жиҳод майдонларига ошиқишади.
4. Аскарий таълимгоҳларда таълимдан ўтаётган янги мужоҳидлар учун ташкил қилинган шаръий дарслар.
Бу ердаги дарслар асосан салафи солиҳ ақидаси ва манҳажи хусусида бўлиб, бунга қўшимча Қуръон, тажвид, дуо ва зикрлар таълими ҳам амалга оширилади. Бу ердаги дарсларни ҳам жамоатимиз устозлари навбатма навбат амалга оширишади.
5. Жиҳод майдонида жиҳод ишларидан бўш вақтларда бу ердаги барча мужаррад ва оилали мужоҳидлар ўзаро ташкил қиладиган дарслар. Жиҳод майдонларида илм талаб қилувчи мужоҳидлар ичларидаги энг илмли мужоҳиддан дарс олишади ва ҳоказо…
Албатта шуни таъкидлаш ўринлики, мужоҳидларнинг илм талаби билан жиҳод ва ҳижрат майдонларидан узоқда илм талабида юрганлар ўртасида жуда катта фарқлар мавжуд. Мужоҳидлар жиҳод майдонларида илм олишга шароит ва устозларнинг етишмаслигига қарамасдан, ўз олган илмларини дарҳол ҳаётга татбиқ қила олишлари билан бошқалардан ажралиб турадилар. Мужоҳидлар ўртасидаги муҳаббат ва ийсор, муҳожир ва ансорларнинг бир бирларига илиқ муносабатлари, жангу жадалда шижоат ва матонат, мўъминга юмшоқлик, кофирга қаттиқлик, ҳамда бошқа сифатлари билан ўз олган илмларига тўлиқ амал қилиш имкониятига эгадирлар. Аммо бошқа жойларда жиҳод, шижоат, ансору муҳожирлар ўртасидаги муҳаббат, ийсор, кофир ва золимга шиддатли бўлиш каби сифатлар ҳақида том том китоблар битилгани билан, шинам-кенг мадраса ва жомеъаларда катта-катта устозлардан дарслар олингани билан, бу ишга замонавий жиҳозлар, техника ва компютерлар жалб қилингани билан, мусулмонларни кофирлар зулмидан қутқариш бўйича хилма хил форум, анжуман ва конференциялар ўтказилгани билан жиҳод майдонларига яқинлашилмас экан, бу илмлар фақат оғизда ва қоғозларда қолиб кетаверади. Такрорлаб айтамизки, жиҳод майдонларига яқинлашилмас экан бу илмларга амал қилишнинг шунчаки имкони йўқ!
Шу мавзуга алоқадор бир воқеани эслаб ўтишни жоиз топдим.
Хизмат сафари билан Тошкентга борганимда бир неча кун бу шаҳарда муқим яшовчи бир неча биродарлар билан бирга юриш мажбуриятида қолдим. Улар менинг эски таниш биродарларим эдилар, лекин уларга ҳижрат қилганимни ва ўша пайтда жиҳод майдонидан келганимни сир сақлаган эдим. Сафар тақозоси билан уларнинг бир дарс халқасида иштирок этдим, чунки мақсад уларнинг устози билан учрашиш ва баъзи ишларда ҳамкорликни ўрнатиш эди. Лекин ҳозир мен бу ҳақда гапирмоқчи эмасман. Айтмоқчи бўлганим, дарс ва ўзаро ёлғиз суҳбатдан кейин мен биродарлар билан бирга улардан бирининг уйига меҳмонга борганимиз ва у ерда бўлиб ўтган суҳбат ҳақида. Ҳа, бир нарсани унутибман, ўша куни дарс, жамият ва мусулмонларни тафриқа бўлиб кетишига сабабчи бўладиган иллатлар: мусулмонлар ўртасидаги ғийбат, ёмон гумон ва жосуслик ҳақида бўлган эди ва устоз катта олимлардан бўлгани учун бу нарсани ҳар томонлама кенг тушунтириб берган эди…
Хуллас мезбон биродарнинг уйига келгач, биродарлар ўртасида мужоҳидлар ҳақида гап айлана бошлади. Уларнинг баъзи бирлари мужоҳидлар ҳақида нисбатан ижобийроқ фикрларни айтишса, баъзилари эса мужоҳидларнинг баъзи ишларини ўзлари бу нарсадан етарлича хабари бўлмаган ҳолда муҳокама қилишарди. Мен бошида уларнинг гапини жим ўтириб эшитишни маъқул топдим. Аммо уларнинг бири мужоҳидларнинг илмсиз эканлиги, улар ва амирларининг катта уламоларга итоат қилмаслиги, мужоҳидлар ўзлари билмаган ҳолда яҳуд махсус тизилмаларига хизмат қилишлари, мужоҳидларнинг жоҳил ҳолда бегуноҳ одамларнинг ўлимига сабабчи бўлаётганлари, умуман олганда ҳозирги кунда қўлга қурол олиб жиҳод қилишнинг дуруст эмаслиги ҳақида гапира бошлади. Қизиғи шундаки, ҳозиргина мужоҳидлар ҳақида баъзи мўътадил фикрларни гапираётганлар ҳам унинг таъсирига туша бошладилар. Шунда мен ортиқ жим ўтиришлигим инсофдан эмаслигини тушундим ва ўзим ҳақиқатини билган жиҳод аҳлини ҳимоя қила бошладим…
— Эй биродарлар, авваламбор тоғу тошларда жонини жабборга бериб уммат ғамида юрган мужоҳидларнинг ишини бу юмшоқ кўрпачаларда, паловхонтўранинг атрофида ўтирган ҳолда, муҳокама қилишга ҳаққимиз бор ёки йўқлиги ҳақида ўйлаб кўрсак яхши бўларди. Биринчидан, агар улар биз айтаётгандай жоҳил ва кимларгадир ўзлари билмаган ҳолда хизмат қиляпти деб ўйлаган тақдиримизда ҳам уларнинг асл ниятлари шак шубҳасиз жуда олий ва бизнинг ниятларимиз уларники олдида сариқ чақага ҳам арзимай қолади. Ишнинг боши эса албатта ниятдир.
Иккинчидан, мужоҳидларни илмсиз, уламоларга итоатсиз ва кимларгадир ўзлари билмаган ҳолда хизмат қиляпти, улар жоҳил ҳолда бегуноҳ одамларни ўлдиряпти деган гаплар учун эса ҳужжат талаб қилинади. Ваҳоланки бу гаплар ҳужжатсиз қуруқ гаплардир. Ҳозир мен сизларга бу гаплар учун ҳужжатингиз борми десам, нари борса бир фосиқдан эшитганинигизни ёки радио ва телевизорларда бу ҳақда гапираётганини “ҳужжат” сифатида келтирасиз холос. Мен эса бугун ўтилган дарсни сизларнинг ёдларингизга соламан ва аслида бу ерда ўтирганлар, яъни бизнинг илмсиз эканлигимизни исботлаб бераман. Бугун қори ака дарсда Қуръондан шундай маънодаги оятни келтирдилар:
“Эй мўъминлар, агар сизларга бир фосиқ кимса бирон хабар келтирса, сизлар (ҳақиқий аҳволни) билмаган ҳолингизда, бирон қавмга мусибат етказиб қўйиб, қилган ишларингизга афсус-надомат чекиб қолмасликларингиз учун (у фосиқ кимса олиб келган хабарни) аниқлаб-текшириб кўринглар!”
Хўш, биз бу фосиқларнинг гапини текшириб кўрдикми? Агар текшириб кўрмаган эканмиз, бу гаплар ҳужжат бўла оладими? Мўъмин киши бирон бир муаммога йўлиқса авваламбор уни Қуръон ва Суннатга солиб кўрмайдими? Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай маънода марҳамат қилади:
“Бизнинг (йўлимиз)да жиҳод қилган – курашган зотларни албатта Ўз йўлларимизга ҳидоят қилурмиз”
Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам эса бундай дейдилар:
«Умматимдан бир тоифаси Қиёматга қадар ҳақ устида туриб, ғолиб бўлган ҳолларида (يقاتلون) курашда давом этадилар. Уларга қаршилик кўрсатувчилар ҳам, қийин пайтда ёрдамсиз қолдириб ўзини четга олганлар ҳам уларга зиён келтиролмайди».
Хўш бу саҳиҳ ҳадисда назарда тутилган тоифа мужоҳидлар бўлмаса кимлар? Ёки сиз ўзингизни шу нажот топувчи ва қиёматгача жангу курашда давом этувчи тоифадан деб ҳисоблайсизми? Бу ерда айтилган тоифа бил иттифоқ мужоҳидлардир, ва бунга сизлар уларга мужоҳидлар итоат қилмайдилар деган уламолар муттафиқ бўлганлар. Бу ҳадисга иймон келтирадиган бўлсак, бизнинг ҳозиргина айтган ва тасдиқлаган “ҳозирги кунда қўлга қурол олиб жиҳод қилиш дуруст эмас” деган гапимиз ёлғон ва ботил эканлиги келиб чиқади. Бу ҳадисни ўқимаганлар ёки саҳиҳлигига шубҳа қилаётганлар, Имом Муслимнинг “Саҳиҳ”ларини ўқиб чиқсинлар, унда бу маънога далолат қиладиган турлича ўнлаб ҳадисларни топадилар.
Ҳозир бизнинг қўлимизда мужоҳидларнинг жоҳиллиги ҳақидаги гапимизга ҳужжатимиз йўқ, лекин ўзимизнинг жоҳиллигимиз ҳақида очиқ ҳужжатга эгамиз. Негаки биз илм олганимиз билан бу илм қалбимизда ўрнашмайди. Қалбда ўрнашиши учун эса амал майдони керак. Бугун биз устоздан кўп қимматли илмларни олдик, лекин бугуннинг ўзидаёқ уни унутиб амалсиз қолдирдик. Бугун устоз ғийбат ва унинг зарарлари ҳақида гапирганда кўп таъсирландик, лекин бу ерга келибоқ, ғийбат қилинмасликка энг ҳақлироқ одамларни ғийбат қилиш билан суҳбатни бошладик. Аммо кошкийди бу фақат ғийбат бўлганида, бу гаплар ғийбатдан кўра кўпроқ туҳматга яқинлигини ҳозир англаб турибмиз.
Устоз мусулмондан ёмон гумон қилиш ва унинг хунук оқибатлари ҳақида бизга етарлича илм бердилар, лекин мужоҳидлар ҳақида юқорида айтилган гаплар шунчаки беҳужжат ёмон гумондан бошқа нарса эмас.
Гапим шу ерга етганда ўтирган биродарларга бирма бир назар солдим ва уларнинг пушаймонликдан бошларини эгиб олганларининг гувоҳи бўлдим ва яна гапимда давом этдим:
— Минг афсуслар бўлсинки юқоридагига ўхшаш мавзулар ҳозирги кунда дин душманлари томонидан атайин тарқатилмоқда ва мусулмонлар ўртасида бунга ўхшаш суҳбатлар кенг қулоч ёйган. Ва яна минг афсуски сизу бизга ўхшаган амалсиз жоҳиллар бу найрангларнинг домига тушиб қоляпмиз. Лекин шунга қарамасдан мужоҳидларнинг сафларига янги янги мужоҳидлар қўшилиб кундан кунга сонлари ортиб бормоқда. Сиз бу янги мужоҳидлар бизларнинг сафимизда юрганида юқорида айтилганга ўхшаган гумонларни эшитмаган деб ўйлайсизми? Йўқ, албатта эшитган, лекин улар олган илмларига амал қила олганлари сабабли бу гапларнинг қуруқ гап эканлигини ажрата олганлар. Мана энди аслида кимлар илмсиз эканлиги очиқ бўлди. Бизларми ёки мужоҳидларми? Албатта бизлар… Мужоҳидлар балки бизга ўхшаб ҳар куни катта катта устозлардан илм олиш имкониятидан маҳрумдирлар, балки шароит ва вақт танқислиги уларнинг илм талабига тўсиқ бўлаётгандир, балки улар орасида етук олимларга эҳтиёж бордир, албатта менинг бу ҳақда унчалик тасаввурим йўқ, лекин шу нарсани аниқ тасаввур қилиб турибманки, улар илмга жуда ҳам чанқоқ ва олишга имкон топган озгина илмларига ҳам амал қилишга албатта биздан кўра кўпроқ имкониятга эгадирлар. Чунки улар амал майдонидадирлар. Биз ақида дарсларида такрорлайдиган Аллоҳнинг Раззоқ сифатига шубҳасиз иймон келтирдик деймиз, лекин яқийнан иймон келтириш учун мужоҳидларга ўхшаб тоғу тошларда йиллаб юрмоғимиз зарур. Биз Аллоҳнинг ўлдирувчи ва тирилтирувчи сифатларига шубҳасиз иймон келтирдик деймиз, лекин яқийнан иймон келтириш учун мужоҳидларга ўхшаб жангу жадалларда кечмасдан бошқа иложимиз йўқ. Ва ҳоказо…
Гапимни тугатганимдан кейин ўртада анча вақтгача сукунат ҳукм сурди. Улар балки менинг яна нималардир дейишимни кутишдими, билмадим, лекин мен мужоҳидлар ҳақида бундан ортиқча нарсаларни айтиш билан сир ошкор бўлиб, олдиндаги режалар барбод бўлишини ўйладим ва ортиқча ҳеч нарса демасликка қарор қилдим ва шунинг ўзи кифоя қилишига умид боғладим.”
Бу воқеа биргина мисол холос. Бунга ўхшаш яна қанчалаб мисоллар келтириш мумкин ва бу иллат фақат Тошкент шаҳрининг ҳозирги мусулмонларигагина хос эмас. Бу мисол билан жиҳод майдонидан узоқда юрганларнинг ҳаммаси ҳам шундай деган хулоса чиқариш ҳам албатта нотўғридир. Шу билан бирга мужоҳидлар ҳам фаришта эмаслар. Бу мисол билан айтмоқчи бўлганим, мужоҳидларни илмсиз ва олимларни ҳурмат қилмайдилар деган туҳматдан пок эканликларини, аксинча, улар бошқалардан кўра кўпроқ илмга ташна ва ҳақиқий олимларнинг қадрига етувчироқ эканини кўрсатиш, уларни ғийбат ва иғво қилувчиларнинг ўзлари аслида илмсиз ва амалсиз эканликларини исботлашдир.
Аллоҳ ҳаммаларимизга чин ихлос билан илм талаб қилишни насиб қилсин! Аллоҳ мужоҳидларнинг сафларида ҳам ҳақиқий дин олимларини кўпайтирсин!
Аллоҳ ҳақиқий дин олимлари сабабли мужоҳидлар сафларини муттаҳид қилсин ва барча мужоҳидларни “То қиёматгача ҳақ устида ғолиб ҳолда курашда давом этадиган нусратланган тоифа”дан бўлишини насиб айласин! Амийн!
