بسم الله الرحمن الرحيم
إن الحمد لله نحمده ونستعينه ونستغفره، ونعوذ بالله من شرور أنفسنا، ومن سيئات أعمالنا، من يهده الله فلا مُضل له، ومن يُضلل فلا هادي له.
وأشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له، وأشهد أن محمداً عبده ورسوله، صلى الله عليه وعلى آله وصحبه، وسلم تسليماً كثيراً.
وبعد:
Тўртинчи ўзгармас қонун-қоида. Жиҳод алоҳида маълум бир маърака-урушга боғланмайди.
Муаллиф навбатдаги бу дарсда кўпчилик мусулмонларнинг Аллоҳ йўлида қилинадиган жиҳодга нисбатан, улардаги бор бўлган яна бир хато тушунчаcига урғу бериб ўтади. Яъни улар жиҳоддаги ғалаба ё мағлубиятни айнан маъраканинг ўзига боғлаб қўйишади. Бошқача қилиб айтганда, агар мужоҳидлар амалга оширган бирор бир маърака-амалиётда ғолиб келишса, демак, улар тўғри йўлда эканлар, шу Аллоҳ йўлида қилинган жиҳод, деб ўйлашади.
Бордию, шунга ўхшаш бошқа бир амалиётда мужоҳидлар мағлубиятга учрасалар, демак бу уруш хато, улар адашган жамоат бўлган экан, яъни бу Аллоҳ йўлидаги жиҳод эмас, деб юришади. Ҳақиқатда, бу нарса бугунги жиҳод ҳақидаги тушунчанинг катта муаммосига айланган. Кишиларнинг кўз олдида жиҳоддаги натижанинг ўзигина гавдаланадиган бўлиб қолди. Мусулмонлар жиҳод қилиш у ёқда турсин, ҳали уни бошламасдан туриб, фақат унинг натижаси ҳақида бош қотирадилар. Яхши натижа уларнинг асосий кўзлаган мақсади бўлиб қолган. Борди-ю уларнинг тузмоқчи бўлган режаларида натижа салбий кўринса, шу заҳоти бу иш хусусида ўйлашни ҳам бас қилишади. Ҳолбуки, ҳар бир ибодатнинг натижаси Аллоҳнинг қўлида бўлган нарса-ку. Наҳот, кишилар ўлчови ва кўзи олдида натижанинг салбий кўриниши, Аллоҳнинг фарзини тарк қилинишига олиб келса? Бу қандай ақида ўзи? Ҳа, ҳақиқатда бу катта муаммодир.
Қиёмат куни Пайғамбар алайҳиссалом анбиёларни кўрдилар. Баъзи пайғамбарларни ёлғиз кўрдилар, яъни уларга бирор бир киши эргашмаган эди. Албатта, бу ҳолат пайғамбар ўзига келган рисолатни охирига етказмади, ёки уни ноқис қилди, дегани эмас. Фақат натижа одамлар кутганидек бўлмади холос. Чунки, одамларни ҳидоят қилишлик Ёлғиз Аллоҳнинг қўлида бўлган нарса. Ёки пайғамбар алайҳиссалом, амакилари Абу Толибга даъватни яхши етказа олмадиларми? Албатта, ҳеч кимни бундай дейишга ҳаққи йўқ. Негаки, Аллоҳ одамларни ҳидоят қилишликда Ўзига ҳеч кимни шерик қилмади, ҳатто у пайғамбар бўлса ҳам.
Ислом тарихида мусулмонларнинг шундай аянчли мағлубиятлари бўлган эдики, улар бу аҳволдан сўнг, энди оёққа тура олмасак керак, деган гумонга боришган эди. Шу мағлубиятларнинг энг мудҳишларидан бири, ҳижратнинг 650 йиллари муғул-татарлар ўртасида бўлиб ўтган уруш бўлди. Мусулмонлар ҳатто “Ислом ниҳоясига етди”, деб ўйлашган эди. Татарлар Ироқ ва Шом давлатларини босиб олдилар. Ироқни босиб олишган вақтдан бошлаб 40 кун мобайнида кетма-кет одамларни қатл қилдилар. Аниқроғи 40 кун ичида миллиондан ортиқ мусулмонларни ўлдирдилар, яъни ўрта ҳисобда 1 кунда 25000 кишини қатл қилишди. Шундан сўнг Шомга юриш қилдилар. Улар бундан олдин эса Хуросон ва Форсни забт қилиб бўлишган эди. Улар қаерга кирсалар албатта ўша ерни босиб олар эдилар. Буни кўрган одамлар шу даражада умидсизликка тушиб қолган эдиларки, эндиликда татарларни мутлақо енгиб бўлмас экан, деган гумонга бориб қолишган эди. Оқибат нима билан тугади? Аллоҳ бу имтиҳон орқали мусулмонлар сафларини тозалади. Шунда мусулмонлар орасида қолган холис кишилар Аллоҳга астойдил дуо қилдилар. Улар қилаётган жиҳодларида Аллоҳга холис бўлдилар, натижада айн-Жолут маъракасида татарлар устидан ҳал қилувчи ғалаба қилишди. Бу кун урушдаги туб ўзгариш эди. Шундан сўнг татарлар ўзларини қайтиб ўнглай олмадилар.
Энди савол қилсак, мусулмонлар ниманинг ҳисобига ғолиб бўлишди? Сон жиҳатиданми, ёки куч ҳисобигами? Йўқ, уларга ғалаба Аллоҳнинг раҳмати ила келди. Раҳматга эса қандай сазовор бўлдилар? Айнан мана шу раҳматга олиб борадиган сабабларни тақдим қилганлари учун сазовор бўлдилар. Сабаблар нималардан иборат эди? Булар эса Аллоҳга бўлган тавҳид, ихлос, тақво, сабр ва комил таваккул эди. Агарда, инсоннинг ақл ўлчови билан қараладиган бўлса, бу ғалаба мусулмонларга уларнинг аввалги ҳолатларида келиши керак эди. Чунки, уларнинг урушга бўлган тайёргарлиги, татар боскинчилари кириб келишларидан олдин анча кучли бўлган. Яъни улар сон жиҳатдан ҳам, куч борасида ҳам бақувват эдилар. Аммо, мусулмонларга нусрат-ғалаба, айни улар заиф бўлган вақтларида келди. Негаки, уларда заифлик билан бир қаторда Аллоҳга бўлган қаттиқ ишонч ва жиҳод ибодатига бўлган ҳақиқий имон ва амал бор эди. Демак, Аллоҳ йўлида олиб бориладиган жиҳоддаги ғалаба ва мағлубият, инсон ақли (мантиқ) доирасидан ташқарида. Бу Аллоҳнинг мўъжизаси саналиб, бу мўъжизанинг ҳақиқатини фақат унга яқийнан ишониб, уни амалда жорий қилган кишиларгина кўра оладилар холос. Аллоҳга қасамки, бу мўъжизани кўришлик Аллоҳ йўлида жиҳод қилган саҳобаларга насиб бўлди, ҳамда бу мўъжизанинг гувоҳи бўлишлик бугунда шу амални қилаётган кишиларгагина насиб бўлади холос.
Муаллиф сўзида давом этади. Биз урушга қўлимиздан келган барча нарсани ҳозирлашимиз, ва шундан сўнг Аллоҳга таваккул этиб, урушга отланишимиз зарур. Агар шундан кейин ҳам бизга мағлубият келса, демак, бу Аллоҳнинг хоҳиши ва ҳикмати. Биз ўзимизга юклатилган вазифани адо этган, яъни Аллоҳ йўлида жиҳод қилган кишилардан бўламиз. Яна шуни таъкидлаб, такрор айтамизки, жиҳодга бўлган тайёргарлик, биз қиладиган ишларнинг ўта муҳими ҳисобланади. Хусусан бугунги қийин кунларда.
Шубҳасиз, душман биздан техник ва сон жиҳатдан анча кучли. Бунинг устига ҳозирги кунда уруш тактикаси ва методикалари ҳам хилма-хил бўлиб кетган. Мужоҳидлар урушнинг бу илмларидан бохабар бўлишлари лозим. Аллоҳ йўлига чиққан ҳар бир мусулмон қўлидан келган тайёргарликни ҳозирлаши зарур. Бордию жиҳоддаги мағлубият мусулмонларнинг етарлича тайёргарлик кўриб қўймаганлари сабабидан бўлса, у ҳолда бу мағлубият учун ҳозирлик кўрмаган ҳар бир мусулмон жавобгар бўлади. Бу дегани, мусулмонлар жиҳодга етарли ҳозирлик кўрмаганлари учун гуноҳкор бўладилар.
Маълумки, қачон жиҳод фарз-айн бўлса, унга бўлган тайёргарлик ҳам фарз бўлади. Фиқҳ қоидасига биноан, «вожибни тақозо қилувчи ҳар бир нарса ҳам вожибдир». Демак, жиҳод учун тайёргарлик ҳам, Аллоҳнинг буюрган фарзларидан ҳисобланади. Бу мавзуга хулоса қилиб айтадиган бўлсак, биз ўзимиздаги куч ва тайёргарликка суянган ёки боғланиб қолиб, унга ишонган ҳолда жиҳод қилмаймиз. Мумкинки, биз маълум бир маъракага жуда пухта тайёргарлик кўришимиз, аммо охир оқибат мағлубиятга учрашимиз мумкин. Нима учун? Чунки биз ғалабага олиб борадиган асосий сабабни ҳозирламаган бўламиз. Натижада, Аллоҳ мағлубият орқали бизнинг сафларимизни тозалайди ва шундан кейингина бизни ғалабага мушарраф қилади. Демак, биз Аллоҳ йўлидаги жиҳодда ғалаба ёки мағлубият хос қилиб, у нарса учун жанг килмаймиз, балки бу амални бизга Аллоҳ буюргани учунгина қиламиз. Албатта, ҳозирда Афғонистондаги (2001-йилдан то 2007-йилгача ҳукм сурган) мағлубиятнинг бизга аҳамияти йўқ демоқчи эмасмиз. Чунки, борди-ю Афғонистон буткул кофирлар қўлига ўтгудек бўлса, у ҳолда Америка ўзининг ердаги куфрини янада ҳам кенгайтирган бўлади. Демоқчи бўлган гапимизнинг асоси шуки, биз ўзимизга ажратилган амални гўзал суратда бажаришимиз керак, ва бунинг кетидан келадиган натижани эса Аллоҳнинг Ўзигагина қолдиришимиз лозим, деб таъкидлаяпмиз холос. Сўзимизга якун ясаб, яна такрор-такрор мусулмонларга насиҳат қиламиз. Биз ўзимизга ажратилган иш, яъни керак деб билган тайёргарликни ҳозирлаймиз ва жиҳод ибодатига отланиб, сўнг Аллоҳга таваккул қилиб, тўхтамай дуода бўламиз. Бу эса Пайғамбар алайҳиссаломнинг суннатларидир. У киши Бадр куни одамларни жиҳодга даъват қилдилар, имконият даражада мужоҳидлар, қурол-аслаҳа, улов тўпладилар, шунингдек жанг майдонида сафларни ҳам текисладилар. Ва шундан сўнг чодирларига кириб дуо қилишни бошладилар: «Эй Аллоҳ, агар хоҳласанг бугунги кундан кейин Сенга ибодат қиладиган ҳеч ким қолмайди». Ҳали бу гапларини тугатиб бўлмасларидан Абу Бакр (Розиаллоҳу анҳу) у зотнинг ридоларини ушлаб: Я росулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам), бўлди, улар орқага чекиндилар», деб айтган эдилар. Алҳамдулиллаҳ ушбу дарсимиз ҳам ниҳоясига етди.
وصلى الله على محمد النبي الأمي، وعلى آله وصحبه وسلّم.
وآخر دعوانا أن الحمد لله رب العالمين
